Rumień wielopostaciowy – objawy, przyczyny i leczenie zaburzenia, które może zagrażać Twojemu życiu

Rumień wielopostaciowy – co to jest?

Rumień wielopostaciowy (łac. Erythema multiforme), tak jak inne typy rumienia, nie jest chorobą samą w sobie, lecz objawem nieprawidłowości zachodzących w organizmie. W łagodnym przebiegu rumienia wielopostaciowego leczenie szpitalne nie jest konieczna. Jednak przy jego ciężkiej postaci niezbędna okazuje się hospitalizacja.

Jak wygląda rumień wielopostaciowy? Ma charakter lokalnego zaczerwieniania o morfologii tarczy strzelniczej. Oznacza to, że jego centrum jest blade, a pierścień wokół przybiera odcień czerwony. 

Może wystąpić na każdym etapie życia, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, a także u dzieci. Nieco częściej jednak diagnozuje się go u kobiet i osób z obniżoną odpornością. Może być to rumień na nodze, ręce, a także na błonach śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych. Rzadko rumień wielopostaciowy ma charakter rumienia na twarzy, choć i takie przypadki się zdarzają.

Objawy rumienia wielopostaciowego

Rumień wielopostaciowy objawia się zmianami morfologicznymi skóry, przypominającymi tarczę strzelniczą. Niekiedy towarzyszą mu pęcherze z płynem surowiczym oraz zmiany krwotoczne.

O poważnej postaci rumienia wielopostaciowego mowa jest, gdy rozwinie się zespół SJS, czyli zespół Stevensa-Johnsona, lub zespół TEN, czyli zespół Lyella, zwany również zespołem toksycznym nekrolizy naskórka.

Zespół SJS jest reakcją nadwrażliwości skóry i błon śluzowych, która doprowadza do powstania rumienia wielopostaciowego, zajmującego do 10 proc. powierzchni ciała. Towarzyszą mu nadżerki, gorączka i bóle mięśniowo-stawowe. Jeśli dojdzie do spełzania naskórka (jego oddzielania się od skóry) na powierzchni obejmującej 10–30 proc. ciała, wówczas konieczna jest hospitalizacja. Najczęściej ma to miejsce, gdy SJS nakłada się na TEN. Zespół toksycznej nekrolizy naskórka stanowi reakcję nadwrażliwości skóry i błon śluzowych, objawiającą się spełzaniem naskórka na powierzchni ciała przekraczającej 30 proc. Towarzyszą mu nadżerki oraz mogą wystąpić zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, co wymaga bezwzględnej hospitalizacji.

Rumień wielopostaciowy – przyczyny

Wśród przyczyn powstawania rumienia wielopostaciowego wymienia się przede wszystkim:

• infekcje i choroby wywołane przez wirusy;

• infekcje i choroby wywołane przez bakterie;

• reakcje niepożądane na przyjmowane leki (m.in. sulfonamidy).

Najczęściej rumień wielopostaciowy ma łagodny przebieg. Co decyduje o tym, że w nielicznych przypadkach ma postać ciężką? Najprawdopodobniej jest to skutek znacznego osłabienia immunologii organizmu.

Rumień wielopostaciowy – leczenie

Leczenie rumienia wielopostaciowego u dziecka i osoby dorosłej przebiega podobnie. W przypadku łagodnej postaci nie ma potrzeby hospitalizacji, jednak należy skontaktować się z lekarzem, który oceni stan zdrowia i zaproponuje odpowiednie leczenie. Jeśli zmiany obejmują nie więcej niż 10 proc. ciała i nie wywołują bólu, wówczas po upływie mniej więcej dwóch tygodni samoistnie znikają, ale mogą pozostawić po sobie przebarwienia. Jeśli rumień jest tkliwy, można przykładać do niego zimne okłady, aby zmniejszyć nieco odczuwany dyskomfort. Warto również zaopatrzyć się w preparaty łagodzące zaczerwienienia i działające kojąco.

Jak leczyć rumień wielopostaciowy w ciężkim przebiegu, charakterystycznym dla zespołu Stevensa i Johnsona oraz zespołu Lyella? Jeśli rumień jest bolesny, towarzyszą mu nadżerki i spełzanie naskórka – konieczna jest hospitalizacja. Może bowiem dojść do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i miejscowych zakażeń. Ciężka postać rumienia wielopostaciowego stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia, dlatego nie należy jej bagatelizować.

Do rozpoczęcia leczenia rumienia wielopostaciowego niezbędna jest diagnostyka, wsparta wywiadem z pacjentem. Niezwykle ważne jest uzyskanie informacji na temat przyjmowanych leków. To one bowiem odpowiadają w aż 75 proc. przypadków za pojawienie się rumienia wielopostaciowego.

Jeśli lekarz stwierdzi, że ma do czynienia z rumieniem wielopostaciowym polekowym, pacjent musi zaprzestać przyjmowania medykamentów, które wywołują reakcję niepożądaną. Specjalista może zalecić też stosowanie leków przeciwhistaminowych, by zredukować reakcję uczuleniową, podobnie jak to ma miejsce przy rumieniu alergicznym. Zwykle aplikowane są na skórę preparaty z glikokortykosteroidami. Ponieważ zespołom SJS i TEN towarzyszy spełzanie naskórka, niezbędne jest również stosowanie zaleconych przez lekarza środków odkażających. Podczas pobytu w szpitalu pacjent jest cały czas monitorowany, gdyż najcięższe przypadki rumienia wielopostaciowego mogą doprowadzić do zgonu.

1. A. Maciejczyk, B. Graboń-Syrzistie, Zespół Stevensa i Johnsona i zespół Lyella, „Biuletyn Bezpieczeństwa Produktów Leczniczych” 2019, vol. 14, nr 1, s. 15–23.
2. M. Słowińska, A. Maciąg, Postępowanie w przypadku wystąpienia dermatologicznych działań niepożądanych przy stosowaniu leku niwolumab, „Onkologia w Praktyce Klinicznej – Edukacja” 2017, t. 3, nr 6, s. 331–338.