Tanatofobia – wpływ na funkcjonowanie człowieka

Czym jest tanatofobia?

Tanatofobia to jeden z rodzajów zaburzeń lękowych. Osobom, które zmagają się z tą jednostką chorobową, towarzyszy paniczna obawa przed śmiercią. Warto zwrócić uwagę na fakt, że przywołana fobia ma bardzo często wymiar kulturowy. Dotyka nie tylko pojedynczych jednostek, ale również całych społeczności. Dzieje się tak niezależnie od wyznawanej przez daną zbiorowość religii.

Co leży u podłoża tanatofobi?

Można domniemywać, że u podłoża tanatofobii leży między innymi niewiedza. Człowiek nie ma pojęcia, co dzieje się z nim po śmierci i jak tak naprawdę wygląda proces umierania, a to, co nieznane i niewiadome, zwykle budzi lęk. Obawy mogą pojawiać się zarówno u osób wierzących w życie wieczne, jak i ateistów. Tanatofobia nierzadko wiąże się także z lękiem przed cierpieniem – fizycznym i psychicznym – które bardzo często poprzedza moment śmierci. Ludzie doświadczający wspomnianych zaburzeń nie chcą rozstawać się z rodziną i przyjaciółmi. Mają poczucie, że bliscy nie poradzą sobie po ich odejściu. 

Główne objawy tanatofobii

Należy zauważyć, że nie tylko rozmowy o śmierci mogą wywoływać tanatofobię. Często źródłem panicznego lęku staje się już sam widok zakładu pogrzebowego czy cmentarza, a nawet obejrzenie programu telewizyjnego poruszającego problematykę umierania, zabijania, balsamowania zwłok itp. Chory zmuszony do kontaktu z bodźcami tego typu reaguje w sposób charakterystyczny dla tak zwanego „trybu ucieczki”. Do najważniejszych objawów tanatofobii można zaliczyć:

• przyspieszone bicie serca,

• nadmierne pocenie się,

• duszności,

• drżenie kończyn,

• bóle brzucha i problemy gastryczne (wymioty, biegunki itp.),

• uczucie suchości w ustach,

• zawroty głowy.

Osoby doświadczające panicznego lęku przed śmiercią za wszelką cenę dążą do tego, by oddalić od siebie temat umierania. Unikają tej problematyki w rozmowach z bliskimi. Nie uczestniczą w ceremoniach pogrzebowych. Starają się niejako wymazać śmierć ze swojego życia i sprawić, by przestała istnieć.

Jak funkcjonuje osoba z tanatofobią w życiu codziennym?

Obsesyjne unikanie tematu śmierci często prowadzi do ukształtowania wielu różnych dziwnych zachowań i postaw. Osoba zmagająca się z tanatofobią może zacząć propagować ideę eutanazji rozumianej jako „prawo do dobrej śmierci” na własnych warunkach albo wręcz przeciwnie – dążyć do przedłużania życia za wszelką cenę. Dotyczy to zwłaszcza nieuleczalnie chorych, którym tradycyjna medycyna nie jest już w stanie w żaden sposób pomóc. 

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną bardzo istotną kwestię – unikanie tematu śmierci wcale nie musi oznaczać, że osoba dotknięta tanatofobią przestaje myśleć o umieraniu. Niejednokrotnie dzieje się coś wręcz przeciwnego – jednostka nie może uwolnić się od rozważania na temat odchodzenia i związanego z nim cierpienia. Te natrętne refleksje nie pozwalają jej normalnie funkcjonować i wykonywać codziennych czynności. Każda, nawet niezbyt groźna choroba jest – w mniemaniu chorego – zwiastunem rychłej śmierci. 

Jak radzić sobie z tanatofobią?

Samodzielne poradzenie sobie z fobią często nie jest możliwe. Dlatego osoby, które chcą walczyć z panicznym lękiem przed śmiercią, powinny poszukać pomocy u specjalistów. Mowa tu przede wszystkim o psychoterapeutach, którzy pracują w nurcie terapii poznawczo-behawioralnej. Dzięki ich profesjonalnemu wsparciu pacjenci mogą zmienić myślenie dotyczące śmierci, cierpienia i umierania, a w konsekwencji lepiej funkcjonować w życiu codziennym. Trzeba jednak pamiętać, że terapia zaburzeń lękowych to długotrwały proces. Kilka sesji może nie wystarczyć, by uporać się z przykrymi emocjami. Jedna kwestia nie ulega jednak wątpliwości – im wcześniej zostanie podjęte odpowiednie działanie, tym lepiej. Wizyta u psychoterapeuty może się okazać bardzo skuteczna nie tylko w leczeniu tanatofobi, ale również innych rodzajów lęków, na przykład pediofobii czy kancerofobii.

Tanatofobia a inne zaburzenia 

Tanatofobia nierzadko łączy się z kancerofobią, czyli lękiem przed zachorowaniem na raka. Bardzo często pozostaje też w silnym związku z depresją, czyli ogólnym obniżeniem nastroju. Jednostka doświadczająca wspomnianych zaburzeń rezygnuje z podejmowania zwyczajowych aktywności. Rzadko wychodzi z domu. Unika kontaktów towarzyskich. Towarzyszy jej poczucie dojmującej pustki, bezradności oraz beznadziejności życia.

1. K. Adamczyk i in., Rzadkie fobie specyficzne – rodzaje i leczenie, „Varia Medica” 2018, t. 2, nr 5, s. 423–429.
2. E. Banaszak, Towarzyszenie człowiekowi w obliczu śmierci. Aspekty moralne, „Roczniki Teologiczne” 2021, t. LXVIII, zeszyt 3, s. 127–141.
3. I. Filipczak-Bryniarska, J. Wordliczek, Lekarz wobec bólu i cierpienia człowieka, „Anestezjologia i Ratownictwo” 2008, nr 2, s. 101–108.
4. D. Krok, W poszukiwaniu znaczenia choroby nowotworowej, Uniwersytet Opolski, Opole 2017, s. 173.
5. S. Murawiec, Rozpoznawanie i leczenie depresji w praktyce lekarza POZ – aspekty praktyczne, „Lekarz POZ” 2017, vol. 3, nr 5, s. 338–343.
6. A. Nitka-Siemińska, Zaburzenia lękowe – charakterystyka i zasady leczenia, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2014, t. 8, nr 1, s. 37–43.
7. E. Trypka, Przywrócić radość życia. Jak skutecznie radzić sobie z depresją i zaburzeniami psychicznymi w wieku senioralnym, OTO Agencja Reklamowa Kulczyk & Pacześniak s.j., Wrocław 2010, s. 56–60.