Co to jest tanoreksja? Objawy i leczenie uzależnienia od opalania

Co to jest tanoreksja?

Tanoreksja to określenie opisujące uzależnienie od opalania się. Termin ten wywodzi się od słów tan (ang. opalenizna) i anoreksja (patologiczne postrzeganie własnej osoby). Tanoreksja jest opisywana jako zaburzenie w zachowaniu związane z nadmierną ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe. Ma ono cechy uzależnienia psychicznego i behawioralnego. Tanoreksja to stosunkowo nowe zjawisko i jak dotąd nie zostało sklasyfikowane w DSM-V, czyli klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, czy w ICD-11, czyli Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. W poradnikach Welbi znajdziesz też informacje na temat innych rodzajów uzależnień, m.in. uzależnienia od kofeiny, uzależnienia od hazardu, uzależnienia od cukru, uzależnienia od telefonu czy uzależnienia od internetu. 

Jakie są przyczyny rozwoju tanoreksji?

Uzależnienie od opalania występuje przeważnie u kobiet w średnim wieku wmawiających sobie, że dzięki opaleniźnie będą wyglądały bardziej atrakcyjnie i młodziej. Za zaburzenie może odpowiadać niska samoocena, brak akceptacji i poczucie niskiej atrakcyjności, choć coraz częściej problem ten dotyczy młodych ludzi. Do tanoreksji mogą doprowadzić czynniki kulturowe i społeczno-psychologiczne – wzorce zachowań (tanning behaviours), postawy i przekonania związane z opalaniem. Możliwe, że tanorektycy pragnący upodobnić się do znanych osób – aktorów, modeli czy piosenkarzy, zatracają się z czasem w potrzebie opalania, która przeradza się w rodzaj obsesji. 

Ryzyko uzależnienia od opalania jest większe u osób, które przeżyły lub przeżywają traumatyczne wydarzenia. Kąpiele słoneczne mogą okazać się sposobem na problemy, na poprawę humoru. W wyniku działania promieni słonecznych dochodzi bowiem do zwiększenia produkcji hormonów szczęścia. Podkreśla się związek między promieniowaniem UV a stymulacją hormonu ACTH i beta-endorfin oraz poziomem melatoniny, która reguluje nie tylko rytm snu i czuwania, ale także nastrój czy poziom niepokoju.

Zdaniem niektórych badaczy nadmiernie opalona skóra może być przejawem zaburzeń dysmorficznych czy obsesyjno-kompulsyjnych. Tanoreksja może współwystępować z anoreksją lub bulimią. W zaburzeniach tych obserwuje się dysmorfofobię, czyli nieumiejętność prawidłowego postrzegania własnego ciała. Osoby uzależnione patrzą w lustro i widzą kogoś zupełnie innego – brzydszego, gorszego. Co więcej, zmiany w psychice nierzadko następują lawinowo i przy braku leczenia istnieje ryzyko powstania kolejnych problemów na tle psychicznym.

Tanoreksja – objawy uzależnienia

Osoby uzależnione od opalania się (inaczej tanorektycy):

• mają ciągłe wrażenie, że są bladzi, a przez to mało atrakcyjni – nawet wówczas, gdy ich skóra ma już ciemny kolor,

• dążą do całorocznej opalenizny,

• mają coraz częstszą potrzebę przebywania na słońcu lub w solarium, 

• wypierają fakt istnienia zaburzenia, nie dostrzegają objawów tanoreksji i żyją w zaprzeczeniu,

• bezustannie poszukują okazji do opalania się,

• odczuwają frustrację, niepokój, rozdrażnienie, kiedy opuszczą zaplanowany seans opalania,

• ciągle porównują swój odcień skóry z karnacją innych osób, szczególnie innych uzależnionych od opalania.

Tanoreksja – konsekwencje uzależnienia od opalania

Uzależnienie od opalania się wiąże się z ryzykiem przykrych konsekwencji. Osoby cierpiące na tanoreksję z reguły nie ulegają poparzeniom, a wprost przeciwnie – ich skóra staje się bardziej odporna na działanie promieni ultrafioletowych. Częste kąpiele słoneczne sprawiają, że dochodzi u nich do ciągłej, wysokiej produkcji pigmentu i wytworzenia grubego modzelu świetlnego, a jest to swego rodzaju ochrona organizmu przed UV. W efekcie tanorektyk może zaaplikować większą dawkę promieniowania, nie narażając się na bezpośrednie poparzenia. Niemniej efektem tego jest niszczenie skóry, która nie ma możliwości do samoregeneracji.

Nasilony zostaje proces jej starzenia się. Traci elastyczność, staje się wysuszona, pomarszczona, szorstka, matowa i odwodniona. Zanikają włókna kolagenowe, powstają liczne przebarwienia, pogłębiają się stare i pojawiają się nowe zmarszczki. Istnieje ryzyko rozwoju stanu zapalnego skóry, pękania naczynek, powstawania zmian trądzikowych i uszkodzenia wzroku. Należy jednak podkreślić, że największym zagrożeniem związanym z nadmierną ekspozycją na UV jest ryzyko rozwoju czerniaka, czyli złośliwego nowotworu skóry, który ma wysoki odsetek śmiertelności. 

Tanoreksja – jak leczyć uzależnienie od opalania?

Tanoreksja wymaga leczenia. Podstawą postępowania jest psychoterapia. Podczas jej trwania osoba uzależniona uświadamia sobie istnienie nałogu oraz jego przyczyny – na przykład nieprzepracowane emocje, traumatyczne wydarzenia, kompleksy. Najczęściej stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna, która pozwala na zastąpienie niewłaściwych przekonań i działań prawidłowymi rozwiązaniami. W przypadku występowania chorób towarzyszących konieczna może się okazać farmakoterapia. Bardzo ważne jest jednoczesne prowadzenie edukacji na temat zagrożeń wynikających z niekontrolowanej, nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. Niezwykle istotną rolę w walce z uzależnieniem odgrywa wsparcie bliskich. Nieodłączna jest pomoc dermatologa, który rozpocznie leczenie uszkodzonej skóry.