Uzależnienie od cukru – w jaki sposób się objawia i jak je leczyć?

Uzależnienie od cukru – przyczyny 

Uzależnienie to zaburzenie psychofizyczne, w którym chory odczuwa okresowy/stały przymus wykonywania danej czynności albo przyjmowania określonej substancji. Wśród uzależnień wymienia się trzy główne grupy:

• fizjologiczne, np. uzależnienie od nikotyny, uzależnienie od narkotyków, 

• psychiczne, np. uzależnienie od telefonu, uzależnienie od internetu,

• społeczne, np. uzależnienie od grupy.

Przyjrzyjmy się bliżej uzależnieniu od cukru, które jest jedną z postaci uzależnienia od jedzenia. Zmagające się z nimi osoby odczuwają niepohamowaną chęć jedzenia produktów zawierających cukier i nieustannie myślą o zaspokojeniu tej potrzeby. Trwają badania nad określeniem mechanizmu rozwoju uzależnienia od cukru. Niemniej najczęściej uważa się, że spożywanie cukru powoduje wzrost produkcji endorfin, czyli hormonów szczęścia, które poprawiają samopoczucie. Człowiek sięga coraz częściej po słodki produkt, aby poprawić sobie nastrój. Słodkie jedzenie postrzegane jest jako rodzaj nagrody i interpretowane jako źródło przyjemności dla podniebienia, a nie wynika z faktycznej potrzeby energetycznej. Zdaniem innych badaczy do rozwoju uzależnienia od cukru dochodzi wskutek złej diety, która wywołuje szybko uczucie głodu. Po spożyciu cukru następuje wzrost poziomu glukozy we krwi, w konsekwencji czego trzustka wytwarza insulinę, która ma regulować stężenie cukru. Wyrzut insuliny powoduje spadek poziomu glukozy i pojawienie się uczucia głodu. To zaś wywołuje chęć sięgnięcia po cukier.

Wśród czynników ryzyka uzależnienia od cukru wymienia się przede wszystkim:

• diety bogate w supersmaczne pokarmy o wysokiej zawartości cukru, tłuszczu i soli,

• zły nastrój i stres – negatywne emocje wiążą się ze zmianą nawyków żywieniowych, w tym z epizodami objadania się,

• impulsywny charakter – nieplanowana reakcja, nieprzemyślenie podejmowanego działania i lekceważenie jego potencjalnie negatywnych konsekwencji,

• nadmiar cukru w diecie kobiet w ciąży może powodować w przyszłości u dziecka większą ochotę na słodki smak,

• złe nawyki żywieniowe od młodych lat.

Uzależnienie od cukru – objawy

Objawy uzależnienia od cukru to przede wszystkim: niepohamowanie pragnienie jedzenia produktów zawierających cukier, brak kontroli nad zachowaniem nałogowym i nieustanne, natarczywe myśli o dostarczeniu organizmowi słodkich produktów. Chory kontynuuje zachowania nałogowe mimo ich negatywnego wpływu na zdrowie.

Objawami uzależnienia od cukru są:

• ciągłe podjadanie produktów bogatych w cukier,

• zachwianie mechanizmu odczuwania głodu i sytości – nieustające uczucie głodu w wyniku wahań poziomu glukozy we krwi, jakie następują po zjedzeniu żywności bogatej w cukry proste,

• utrata kontroli nad ilością spożywanych słodyczy,

• ukrywanie zachowań nałogowych, jedzenie w samotności,

• zachowania kompulsywne polegające na spożywaniu bardzo dużych ilości jedzenia,

• obsesyjne myślenie o jedzeniu, które powoduje trudności w skupieniu się na innych czynnościach.

Osoby uzależnione od cukru mogą doświadczać dodatkowo: bólu i zawrotów głowy, zaburzenia pamięci, nasilenia procesu starzenia się organizmu (głównie skóry), zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej, które objawiają się przede wszystkim: wzrostem podatności na infekcje, bólami mięśni, kości i stawów, łamliwością paznokci, osłabieniem, przewlekłym zmęczeniem, skłonnością do wzdęć i zaparć, wahaniami nastroju.

Poza przykrymi objawami uzależnienia od cukru należy wspomnieć o niebezpiecznych powikłaniach tego zaburzenia. Spożywanie cukru w nadmiarze wiąże się z ryzykiem wielu schorzeń. Prowadzi do nadwagi lub otyłości, a te są jednym z głównych czynników ryzyka. Specjaliści podkreślają, że wraz z nadmiarem kilogramów znacznie wzrasta ryzyko cukrzycy, chorób nowotworowych czy układu krążenia. Nadmiar cukru w diecie to także ryzyko próchnicy i innych chorób jamy ustnej. Warto podkreślić, że słodki smak jest pierwszym, jaki człowiek poznaje, ssąc mleko. Wraz z rozszerzaniem dziecięcej diety w jadłospisie pojawiają się kolejne źródła cukru. Ze względu na ich ilość rodzice powinni w racjonalny sposób opracować dietę dziecka, ilość spożywanego w dorosłym życiu cukru zależy bowiem w dużej mierze od nawyków żywieniowych utrwalonych w pierwszych latach życia.

Jak pokonać uzależnienie od cukru?

Podstawą leczenia uzależnienia od cukru jest odpowiednio zbilansowana dieta, która zapobiegnie powstawaniu uczucia głodu. Jej podstawą jest regularne posilanie się – spożywanie około 5 posiłków w stałych odstępach (co 3–4 godziny). Pomóc może przejście na dietę niskowęglowodanową – z jadłospisu należy wyeliminować cukry, mąki i ziarna. Inny sposób to spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym, a więc węglowodanów, które wchłaniają się powoli. W leczeniu uzależnienia od cukru ważne jest ograniczenie narażenia na czynnik nałogowy – pozbycie się z domu produktów bogatych w cukier, znalezienie alternatyw dla cukru (np. dosładzanie zamiennikami typu ksylitol, stewia), dokładne czytanie etykiet na produktach żywnościowych (np. jogurt owocowy powszechnie uważany za zdrowy zawiera spore ilości cukru).

Skutecznym sposobem na walkę z uzależnieniem od cukru jest zwiększenie aktywności fizycznej, która skutkuje poprawą ogólnego nastroju i samopoczucia. Wskazane jest także znalezienie sobie hobby – oddanie się przyjemnemu zajęciu, które wyeliminuje pojawiający się głód psychiczny. Aby zapewnić sobie pozytywne emocje i nie szukać przyjemności w słodyczach, warto podejmować aktywność fizyczną – ruch również powoduje wzrost endorfin – lub znaleźć sobie hobby. Podobnie jak zakupoholik czy osoba uzależniona od hazardu, osoba uzależniona od cukru potrzebuje wsparcia społecznego oraz pomocy specjalisty, który nauczy ją obserwować siebie, rozumieć swoje emocje i ich powiązanie z nawykami żywieniowymi. Dla osób uzależnionych od słodyczy dostępne są liczne grupy wsparcia, pomoc psychoterapeuty, terapia grupowa czy warsztaty relaksacyjne.

1. R.H. Lustig, Słodka pułapka. Jak wygrać z cukrem, żywnością przetworzoną, otyłością i chorobami, Galaktyka, Łódź 2015.
2. A. Reber, Słownik psychologii, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2002.
3. M.L. Westwater, P.C. Fletcher, H. Ziauddeen, Sugar addiction: the state of the science, „European Journal of Nutrition” 2016, t. 55, suppl. 2, s. 55–69.
4. D.A. Wiss, N. Avena, P. Rada, Sugar Addiction: From Evolution to Revolution, „Front Psychiatry” 2018, nr 9, s. 545.