Jak dochodzi do zatrucia sinicami? Jakie są objawy?

Co to są sinice?

Sinice to rodzaj bakterii, które kojarzysz z pewnością z zakazem kąpieli w zbiornikach wodnych. Stanowią one niepożądany składnik biocenozy (ogół organizmów zamieszkujących zbiornik wodny). Niegdyś uważano je za rośliny. Można je spotkać nie tylko w środowisku wodnym.

Wykazują wysoką odporność na suszę, bardzo wysokie temperatury, wysoką kwasowość podłoża. Sinice to jedne z najstarszych organizmów występujących na Ziemi. Niektóre szczepy wydzielają substancje trujące. Wiele gatunków sinic może produkować szkodliwe dla zdrowia zwierząt i ludzi cyjanotoksyny. Dlatego też możesz spotkać sinice pod nazwą cyjanofity, cyjanobakterie, cyanoprokaryota. 

Zatrucie wywołane przez te bakterie nie ma swoistego leczenia. Terapia skupia się na leczeniu objawowym. Lekarze zalecają intensywne nawadnianie w celu przyspieszenia eliminacji toksyn z organizmu. 

• Dowiedz się, czym jest botulizm i jak się objawia.

Zakwit sinic – po czym poznać?

W szczególny sposób sinice niebezpieczne są w czasie tzw. zakwitów, czyli okresu ich masowego rozwoju. Za sprawą obecnego w sinicach chlorofilu woda w zbiorniku staje się:

• mętna, 

• cuchnąca (stęchły, ziemisty lub trawiasty zapach),

• spieniona,

• zielona. 

Na powierzchni wody możesz zaobserwować gęste kożuchy sinicowe, które ograniczają ilość tlenu i światła docierających do głębszych warstw zbiornika wodnego. W Polsce do zakwitu sinic dochodzi przede wszystkim podczas letnich upałów. Wyspecjalizowane organizacje zajmują się systematyczną kontrolą stężenia cyjanobakterii w wodach. W przypadku, gdy zawartość sinic w danym zbiorniku wodnym przekracza dopuszczalne normy, wprowadzane są ograniczenia ich użytkowania.

Objawy zatrucia sinicami – jak dochodzi do ich powstania?

Do zatrucia sinicami może dojść w wyniku:

• spożycia skażonej wody – celowego lub przypadkowego, np. podczas zachłyśnięcia się podczas kąpieli, 

• spożycia ryb lub owoców morza pochodzących ze zbiorników wodnych zanieczyszczonych przez sinice, 

• spożycia skażonych suplementów diety na bazie wysuszonych sinic, 

• bezpośredniego kontaktu skóry z wodą, w której doszło do zakwitu sinic.

Na kontakt z cyjanobakteriami najbardziej narażone są dzieci, gdyż spędzają więcej czasu w wodzie niż dorośli, częściej dochodzi u nich do połknięcia wody podczas kąpieli, nie obawiają się zmienionego widoku wody wskazującego na zakwit sinic. Z uwagi na różnorodność objawów zatrucia sinicami i ograniczone możliwości diagnostyczne, nie ma dokładnych danych na temat skali problemu.

Objawy zatrucia sinicami

Zatruciom sinicami towarzyszy szerokie spektrum objawów – od łagodnych, grypopodobnych, po ciężkie, wiążące się z koniecznością intensywnej terapii. Rodzaj objawów zatrucia sinicami determinowany jest w dużej mierze cyjanotoksyną produkowaną przez dany gatunek sinic. Objawy zatrucia sinicami mogą pojawić się od kilku do nawet kilkudziesięciu godzin po kąpieli w skażonym zbiorniku wodnym, w zależności od indywidualnych cech osobniczych.

Jedną z toksyn wydzielanych przez sinice, a dokładnie gatunek Nodularia spumigena, jest nodularyna. Związek ten atakuje wątrobę. Prowadzi do zahamowania aktywności fosfataz fosfoproteinowych 1 i 2A (PP1 i PP2A), czyli enzymów uczestniczących w przemianach białek. Objawami zatrucia sinicami są wówczas zaburzenia żołądkowo-jelitowe, osłabienie, niewydolność wątroby, spadek masy ciała. Zbliżone działanie wykazuje mikrocystyna wytwarzana przez gatunki Anabaena spp., Microcystis spp., Planktothrix spp. Specjaliści informują, że obie te toksyny sprzyjają procesom nowotworowym.

Kolejną toksyną produkowaną przez sinice jest cylindrospermopsyna. Za jej wytwarzanie odpowiedzialne są gatunki Cylindrospermopsis raciborskii, Aphanizomenon ovalisporum. Toksyna ta atakuje nerki i wątrobę. Prowadzi do zahamowania produkcji białek, niewydolności wątroby, podrażnienia skóry, wysypki, białkomoczu (występowanie białka w moczu). Eksperci zwracają uwagę na genotoksyczność cylindrospermopsyny, czyli zdolność tego związku do uszkadzania DNA w komórkach.

Anatoksyna-a to następna toksyna produkowana przez sinice, a tym zwłaszcza z gatunków Anabaena flosaquae, Cylindrospermum, Planktothrix spp., Aphanizomenon flosaquae, Microcystis spp. Toksyna atakuje układ nerwowo-mięśniowy. Objawami zatrucia tymi sinicami są drżenie mięśni, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, zachwiania równowagi. W ciężkich przypadkach istnieje ryzyko śmierci na skutek uduszenia będącego konsekwencją porażenia mięśni oddechowych.

Kolejną toksyną sinicową jest saksytoksyna. Związek ten jest kojarzony przede wszystkim z gatunkami Anabaena spp., Aphanizomenon spp., Cylindrospermopsis spp. Saksytoksyna atakuje układ nerwowo-mięśniowy. Towarzyszą jej podobne objawy jak zatrucia wywołanego przez anatoksynę-a. Zatem: drżenie mięśni, zachwianie równowagi, zasinienie, w skrajnych przypadkach niewydolność oddechowa i zgon w wyniku uduszenia, podobnie jak w ciężkim przebiegu astmy.

LPS to najbardziej znana toksyna odpowiedzialna za zatrucie sinicami. Stanowi ona składnik błony komórkowej wszystkich gatunków tej bakterii. Atakuje śluzówki i skórę. Wywołanemu przez nią zatrucie towarzyszą: stany gorączkowe, reakcje alergiczne, swędzenie i łzawienie oczu, pęcherze w obrębie jamy ustnej, dolegliwości żołądkowo-jelitowe (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka), podrażnienie skóry i oczu, ból gardła, głowy, mięśni i stawów.

Dowiedz się, czym jest akrocyjanoza – jak wyglądają objawy i leczenie choroby.