Astma oskrzelowa – charakterystyka, objawy i leczenie choroby

Astma oskrzelowa – co to jest? Przyczyny astmy

Astma oskrzelowa to choroba, która charakteryzuje się ostrym, całkowicie odwracalnym stanem zapalnym i skurczem oskrzeli, często w wyniku ekspozycji na określony czynnik wyzwalający (np. zimne powietrze czy alergen wziewny). W wyniku nadreaktywności oskrzeli dochodzi do nacieku komórek zapalnych, nadmiernego wydzielania śluzu w drogach oddechowych oraz skurczu mięśni w ich obrębie. Szacuje się, iż w krajach rozwiniętych choroba dotyczy nawet 15–20% osób, częściej występuje u dzieci, szczególnie tych narażonych na wdychanie dymu tytoniowego.

Pomimo wielu lat badań nie udało się w pełni określić przyczyny występowania astmy oskrzelowej. Wiadomo jednak, iż choroba może mieć u części pacjentów podłoże genetyczne, szczególnie u osób z wywiadem atopii (predyspozycji do chorób alergicznych). Udowodniono również, że osoby narażone na wdychanie dymu tytoniowego częściej chorują na to schorzenie.

Co może wywoływać napady astmy? Nasilenie objawów choroby może być spowodowane:

• zakażeniami wirusowymi,

• wysiłkiem fizycznym (astma wysiłkowa),

• alergenami wziewnymi i pokarmowymi,

• stresem,

• chorobą refluksową przełyku,

• dymem,

• a nawet lekami (m.in. kwasem acetylosalicylowym).

Objawy astmy oskrzelowej u dorosłych

Zastanawiasz się, jakie objawy mogą świadczyć o astmie oskrzelowej i kiedy zgłosić się do lekarza? Do gabinetu lekarskiego zgłoś się w przypadku występowania jakichkolwiek niepokojących objawów ze strony układu oddechowego, a w szczególności:

• kaszlu lub słyszalnych świstów podczas oddychania, szczególnie jeśli nasilają się one w określonych okolicznościach (ekspozycji na alergeny, zimne powietrze) czy pojawiają się podczas wysiłku fizycznego,

• kaszlu występującego w godzinach nocnych.

Jeśli wystąpią u Ciebie objawy, które mogą świadczyć o ciężkim napadzie astmy oskrzelowej, wezwij zespół Pogotowia Ratunkowego, dzwoniąc na 112 lub 999. W przebiegu takiego napadu, w wyniku znacznej obturacji dróg oddechowych świsty mogą nie być słyszalne, ale może dojść do niewydolności oddechowej, sinicy, obniżenia saturacji <92%, zaburzeń przytomności, a nawet niewydolności krążenia. Taki stan zagraża życiu i wymaga natychmiastowego leczenia, w tym często mechanicznej wentylacji (respiratoroterapii).

Astma oskrzelowa u dzieci – objawy

Jeśli obawiasz się, że astmę może mieć Twojego dziecko, to wiedz, że do momentu dojrzewania płciowego astma oskrzelowa jest stwierdzana dwukrotnie częściej u chłopców niż u dziewczynek, natomiast w okresie pokwitania częstość występowania tego schorzenia jest jednakowa u obydwu płci. W wieku późniejszym choroba dotyka głównie kobiet. U prawie połowy osób ze stwierdzoną w dzieciństwie astmą dochodzi do złagodzenia lub całkowitego ustąpienia objawów choroby w wieku dorosłym.

Astma wczesnodziecięca może objawiać się kaszlem, słyszalnymi podczas oddychania świstami, dusznością czy przyspieszeniem oddechu. Pomiędzy napadami astmy oddech jest prawidłowy. U najmłodszych pacjentów, którzy nie są jeszcze w stanie zakomunikować swoich symptomów, o duszności może świadczyć zaangażowanie do oddychania dodatkowych mięśni (międzyżebrowych i mięśni brzucha). W trakcie napadu astmy dziecko może nie być w stanie wypowiadać pełnych zdań, a nawet słów. Nadmierny wysiłek oddechowy może prowadzić do wyczerpania dziecka – wystąpienie u malucha senności, sinicy czy omdlenia może świadczyć o niewydolności oddechowej i wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. Jeśli zaobserwujesz te objawy u dziecka – nie czekaj. Wezwij Pogotowie Ratunkowe pod numerem 112 lub 999.

• Poznaj najczęściej zalecane ćwiczenia oddechowe dla dzieci.

Podejrzenie astmy – jakie badania warto wykonać?

Jeśli podejrzewasz astmę u siebie lub u swojego dziecka, zgłoś się do lekarza rodzinnego, który, po przeprowadzeniu badania podmiotowego (wywiadu dotyczącego m.in. zaobserwowanych objawów, chorób przewlekłych czy stosowanych leków) i przedmiotowego (badania fizykalnego obejmującego m.in. opukiwanie i osłuchiwanie), zleci badania dodatkowe, a w razie potrzeby skieruje Cię do alergologa lub pulmonologa. Badania, które warto wykonać przy podejrzeniu astmy, to m.in. podstawowe badania krwi i RTG klatki piersiowej, ale podstawowe znaczenie dla rozpoznania ma badanie spirometryczne (spirometria). Jest to bezpieczne, nieinwazyjne badanie służące m.in. ocenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. W trakcie spirometrii lekarz może zadecydować o konieczności wykonania próby prowokacji, mającej na celu ocenę obecności nadreaktywności oskrzeli, lub próby rozkurczowej, która pozwoli na określenie odwracalności obturacji dróg oddechowych.

Astma a POChP

Astma oskrzelowa wymaga różnicowania m.in. z POChP, czyli przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Oba te schorzenia są związane ze zwężeniem (obturacją) dróg oddechowych i mogą objawiać się dusznością czy kaszlem. Astma ma jednak zwykle wczesny początek, a skurcz oskrzeli jest w jej przebiegu, w przeciwieństwie do obturacji w POChP, odwracalny. Badaniem, które jest pomocne w odróżnieniu od siebie tych dwóch jednostek chorobowych, jest spirometria, w trakcie której przeprowadzana jest próba rozkurczowa.

Metody leczenia astmy oskrzelowej

Leczenie astmy oskrzelowej opiera się głównie na stosowaniu leków wziewnych, najczęściej w postaci wygodnych do użycia inhalatorów. Inhalator jest wygodnym w użyciu urządzeniem, który osoba z rozpoznaną astmą oskrzelową może i powinna nosić zawsze przy sobie. Do stosowanych w formie wziewnej leków należą: 

• leki rozkurczające oskrzela, np. salbutamol, bromek ipratropium,

• leki przeciwzapalne (steroidy), np. beklometazon.

Duże znaczenie w terapii ma również unikanie czynników wyzwalających napady astmy (w tym narażenia na dym tytoniowy, alergeny wziewne – pyłki roślin czy sierść zwierząt) oraz utrzymywanie prawidłowej masy ciała.

• Dowiedz się, jak jeszcze możesz dbać o układ oddechowy i jakie ćwiczenia oddechowe możesz wykonywać w warunkach domowych.

Astma u kobiet w ciąży – co warto wiedzieć?

Astma oskrzelowa jest uważana za najczęściej występującą chorobę przewlekłą u kobiet ciężarnych, dotyczącą nawet 4–8% przyszłych mam. Szacuje się, iż u około ⅓ ciężarnych w trakcie ciąży dochodzi do zaostrzenia objawów astmy, u ⅓ symptomy są mniej nasilone niż w okresie sprzed ciąży, a u ⅓ pozostają bez zmian. Brak właściwej kontroli choroby grozi nie tylko powikłaniami (a nawet śmiercią) u matki, ale również zwiększa ryzyko poronienia lub urodzenia martwego dziecka, dlatego po stwierdzeniu ciąży nie wolno samodzielnie odstawiać leków. Aktualnie lekarze zalecają, aby astmę oskrzelową u przyszłych mam leczyć tak samo jak u innych pacjentów. Eksperci są zdania, że stosowanie wziewnych kortykosteroidów, salbutamolu, teofiliny czy montelukastu jest w ciąży bezpieczne.