Znamiona na skórze – jakie są ich rodzaje. Czy zawsze są groźne?

Czym są znamiona na skórze?

Znamiona to nieprawidłowości w obrębie skóry, które rzadko kiedy znikają samoistnie, jak to ma miejsce w przypadku wysypki czy rumienia. Lista możliwych do wystąpienia zmian jest długa. Mogą to być m.in. znamiona naskórkowe, brodawkowate czy melanocytowe. 

Jeśli defekt pojawi się na Twojej skórze, może wzbudzić niepokój. Musisz jednak wiedzieć, że nie każdy przeobraża się w formę nowotworową. Zawsze jednak skonsultuj swoje obawy z dermatologiem. Najgorsze, co możesz zrobić, to zignorować znamię.

Nie ma jednej przyczyny powstawania nieprawidłowości skórnych. W zależności od typu znamienia inne będzie jego podłoże oraz, co za tym idzie, sposób postępowania z nim.

Znamię barwnikowe (znamię melanocytowe)

Znamiona barwnikowe możesz zauważyć na skórze większości ludzi. Są to m.in. pospolite pieprzyki. Zapewne i na swoim ciele masz ich kilka albo nawet kilkanaście. Powstają one na skutek proliferacji (namnożenia) skórnych melanocytów, czyli komórek barwnikowych odpowiedzialnych za karnację. Niekiedy widać je na skórze już po urodzeniu lub pojawiają się w pierwszych tygodniach życia. Częściej jednak zaczynają występować na ciele w wyniku nadmiernej ekspozycji na działanie promieniowania słonecznego.

Znamiona melanocytowe (np. znamię Suttona) mają zwykle kształt owalny o wielkości od zaledwie kilku milimetrów do nawet kilku centymetrów. Ich jasno- lub ciemnobrązowa powierzchnia może być gładka albo wyniosła. Nierzadko porośnięta jest też pojedynczymi włoskami.

Podstawowym rozróżnieniem znamion barwnikowych jest ich wielkość:

• małe o wielkości do 1,5 cm,

• średnie o wielkości od 1,5 cm do 20 cm,

• duże o wielkości powyżej 20 cm.

Mowa tu jednak o znamionach u osoby dorosłej. W przypadku dzieci za duże znamiona barwnikowe uznaje się już te o wielkości powyżej 9 cm na głowie i 6 cm na tułowiu. Wraz z rozwojem dziecka zmiany również będą się powiększać, dlatego przyjęte zostały w tym przypadku niższe wartości.

Znamiona naskórkowe

Zmiany naskórkowe mają twardą i wyraźnie przerośniętą strukturę oraz ciemnobrązowy kolor. Odcinają się przez to na tle zdrowej tkanki. Nie jest to jednak wynik proliferacji melanocytów, jak to ma miejsce w przypadku zmian barwnikowych. Są to defekty wrodzone (niedziedziczone), będące konsekwencją mutacji genetycznej.

Znamiona naskórkowe brodawkowate układają się przeważnie liniowo. Zwykle też nie wywołują żadnych objawów. Bywa jednak i tak, że nieprawidłowościom towarzyszy świąd i miejscowy stan zapalny. 

Gdzie najczęściej lokalizują się znamiona naskórkowe? Szukaj ich przede wszystkim na tułowiu, głowie (także we włosach), po zewnętrznej części dłoni i w okolicach intymnych.

Znamię łojotokowe

Brodawki łojotokowe, wywodzące się z komórek naskórka, są łagodnymi zmianami nowotworowymi, pojawiającymi się przede wszystkim u osób w podeszłym wieku. Choć nie stanowią zagrożenia w takiej postaci, to wymagają kontroli lekarskiej, ponieważ mogą przeobrazić się w raka podstawnokomórkowego. 

Swoim wyglądem sprawiają wrażenie, jakby były przyklejone do skóry – są wypukłe i mają kruchą powierzchnię. Powstają w wyniku nadmiernej proliferacji komórek w najgłębszej warstwie naskórka (warstwie podstawnej), co może być uwarunkowane genetycznie.

Choć znamię łojotokowe nie stanowi zagrożenia, to warto je usunąć, aby przypadkowo go nie uszkodzić, o co nietrudno, gdy brodawka zaczyna wyraźnie odstawać od powierzchni skóry.

Znamiona wywodzące się z gruczołów potowych

Znamiona wychodzące z gruczołów potowych to tzw. gruczolaki potowe. Mają postać żółtych kilkumilimetrowych grudek (zwykle 1–2 mm). Jest to łagodna forma nowotworu, która pojawia się przede wszystkim u osób starszych na dłoniach, podeszwach stóp, tułowiu, szyi i głowie.

Zmiany te bywają mylone ze znamionami łojotokowymi, które jak wspominaliśmy, mogą przeobrazić się w raka podstawnokomórkowego. Z tego względu konieczna jest kontrola lekarska w celu zdiagnozowania znamienia i podjęcia decyzji o dalszym postępowaniu z nim.

Znamiona naczyniowe

Znamiona naczyniowe są konsekwencją zaburzeń w układzie krwionośnym. Są to często zmiany wrodzone. Występują u 0,3–2,1% noworodków, przede wszystkim na twarzy i szyi (rzadziej na tułowiu, rękach i nogach). Zmiany mają postać plam lub struktur przerostowych w kolorze od różowego po fioletowy. 

Zdarza się, że zmiany u dzieci znikają samoistnie. Jeśli tak się nie stanie, mogą się przeobrażać i przerastać do postaci guzków. Wówczas ze względów estetycznych można defekt usunąć chirurgicznie, wymrozić ciekłym azotem albo zastosować laser.

Badanie znamion i ich usuwanie

Każde znamię wymaga konsultacji z lekarzem dermatologiem. Cel tego jest jeden – wykluczenie charakteru nowotworowego. Chodzi tu przede wszystkim o czerniaka. 

Jednym ze sposobów odróżnienia zmiany łagodnej od czerniaka jest zastosowanie metody ABCDE przy wykonywanej dermatoskopii (w dziesięciokrotnym powiększeniu) i wideoskopii (nawet w siedemdziesięciokrotnym powiększeniu). Ocenianych jest tu 5 cech:

• A – asymetryczność (zmiana kształtu znamienia z okrągłego na asymetryczny),

• B – brzegi (krawędzie znamienia są nierówne i poszarpane),

• C – kolor (znamię jest czerwone, czarne albo ma niejednorodny kolor),

• D – duży rozmiar (znamię ma rozmiar większy niż 6 mm),

• E – ewolucja (znamię przeobraża się).

Metodą usuwania znamion (zwłaszcza tych atypowych) jest zwykle biopsja wycinająca. Jest to zabieg chirurgiczny, podczas którego wycinany jest też zapas 1–2 mm zdrowej tkanki. Wycięty fragment poddawany jest badaniu histopatologicznemu. W razie stwierdzenia czerniaka, jeśli lekarz onkolog nie zdiagnozuje przerzutów, wykonuje się biopsję węzła wartowniczego, w którym nowotwory lokalizują się w pierwszej kolejności. 

W przypadku zmian takich jak znamię naczyniowe mogą być też zastosowane laseroterapia albo wymrażanie ciekłym azotem.