Rak podstawnokomórkowy – charakterystyka, objawy i przyczyny choroby

Rak podstawnokomórkowy skóry – co to jest?

Rak podstawnokomórkowy jest złośliwym nowotworem skóry, wywodzącym się z nierogowaciejących komórek warstwy podstawnej naskórka. Najczęściej pojawia się u osób po 40. roku życia w miejscach szczególnie narażonych na działanie promieni słonecznych, przede wszystkim w okolicy głowy, szyi i tułowia. Większość zachorowań obserwuje się u osób rasy kaukaskiej. Liczba diagnozowanych przypadków stale rośnie.

Rak podstawnokomórkowy rozwija się bardzo powoli – szacuje się, iż od pojawienia się pierwszych zmian w komórkach do objawowej zmiany nowotworowej mija nawet 10–40 lat. W przeciwieństwie do raka płaskonabłonkowego, który często powstaje na podłożu rogowacenia białego (leukoplakii), raka podstawnokomórkowego nie poprzedza żaden stan przednowotworowy.

Czynniki ryzyka raka podstawnokomórkowego

Przyczyny nowotworów często pozostają niejasne, ale w przypadku raka podstawnokomórkowego skóry zostały dość dobrze poznane. Na rozwój choroby mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Udowodniono, iż zwiększone ryzyko zachorowania dotyczy m.in. osób z niektórymi chorobami dziedzicznymi – zespołem Gorlina (zespołem nabłoniaków znamionowych), skórą pergaminową i barwnikową (xeroderma pigmentosum) czy zespołem Bazexa (paraneoplastycznym rogowaceniem dłoni i stóp). Niewykluczone jest więc dziedziczenie raka po matce lub ojcu. Na raka podstawnokomórkowego szczególnie narażone są osoby o jasnej karnacji, ze skłonnością do powstawania oparzeń słonecznych.

Do czynników środowiskowych zwiększających ryzyko choroby należą:

• narażenie na promieniowanie słoneczne,

• narażenie na promieniowanie jonizujące (m.in. emitowane podczas wykonywania niektórych badań obrazowych, np. tomografii komputerowej),

• powtarzające się mikrourazy skóry,

• blizny,

• przewlekłe owrzodzenia kończyn dolnych,

• długotrwałe narażenie na substancje chemiczne, m.in. na arsen,

• palenie tytoniu.

Nie udowodniono wpływu stosowanej diety na ryzyko rozwoju raka podstawnokomórkowego.

Rodzaje raka podstawnokomórkowego skóry

Wyodrębniono wiele rodzajów raka podstawnokomórkowego, m.in.:

• guzkowy,

• powierzchowny,

• mikroguzkowy,

• torbielowaty,

• wrzodziejący,

• barwnikowy,

• twardzinopodobny.

Barwnikowy rak podstawnokomórkowy z uwagi na obecność melaniny w komórkach nowotworu, może przypominać czerniaka skóry i wymaga różnicowania z tym schorzeniem.

Objawy raka podstawnokomórkowego

Kiedy możesz podejrzewać, że zmiana na Twojej skórze to rak podstawnokomórkowy? Twoją czujność powinno wzbudzić pojawienie się błyszczącej, różowej lub cielistej brodawki albo guzka z widocznymi, poszerzonymi naczyniami na powierzchni. Z czasem zmiana powiększa się, pokrywa owrzodzeniem, a jej brzegi ulegają uniesieniu. Guzkowy rak podstawnokomórkowy pojawia się zwykle w okolicy twarzy, szczególnie w obrębie nosa, policzków, powiek i czoła.

Powierzchowny rak podstawnokomórkowy często przyjmuje postać różowo-czerwonej, łuszczącej się plamki z poszerzonymi naczyniami krwionośnymi. Znajduje się najczęściej w okolicy klatki piersiowej, ramion i pleców. Pamiętaj, iż nowotwór może pojawić się również w innych okolicach, dlatego w razie zauważenia podejrzanej zmiany na skórze nie zwlekaj z konsultacją lekarską.

Na czym polega diagnostyka raka podstawnokomórkowego?

Podejrzenie raka podstawnokomórkowego jest często wysnuwane już podczas badania lekarskiego na podstawie charakterystycznego wyglądu zmiany skórnej. Podobnie jak w przypadku raka kolczystokomórkowego, diagnoza wymaga jednak potwierdzenia w badaniu histopatologicznym. W zależności od wielkości nowotworu wykonuje się jego pełną resekcję lub w przypadku rozległych zmian – biopsję. Dermatoskopia (badanie skóry specjalnym urządzeniem optycznym, umożliwiającym powiększenie obrazu) ma głównie zastosowanie w przypadku różnicowania barwnikowego raka podstawnokomórkowego i czerniaka skóry.

Rak podstawnokomórkowy – leczenie

Złotym standardem leczenia raka podstawnokomórkowego jest operacyjne usunięcie zmiany. Po leczeniu pacjent musi pozostawać pod ścisłą kontrolą lekarską – wznowę nowotworu w ciągu 5 lat od operacji obserwuje się u 2,5–7,7% chorych. U osób z rakiem powierzchownym umiejscowionym na twarzy stosuje się niekiedy miejscową chemioterapię z użyciem kremów zawierających imikwimod lub 5-fluorouracyl. Radioterapia jest standardowym leczeniem pacjentów, u których z różnych względów nie można wykonać operacji. Bywa także stosowana jako leczenie paliatywne w przypadku rozsianej choroby nowotworowej.

Rokowanie w raku podstawnokomórkowym skóry

Rokowanie u pacjentów z rozpoznanym rakiem podstawnokomórkowym, u których nie stwierdzono przerzutów, jest dobre, pod warunkiem podjęcia odpowiedniego leczenia. Szacuje się, iż w tej grupie chorych przeżywalność wynosi nawet 100%. Nieleczony rak podstawnokomórkowy nie tylko wiąże się z wysoką śmiertelnością, ale często jest także przyczyną poważnych defektów kosmetycznych.