Alergia – co to takiego i jak sobie z tym radzić?

Alergia – co to takiego i skąd się bierze?

Termin „alergia” pochodzi z języka greckiego i jest złożeniem dwóch słów: allos (inny) oraz ergos (reakcja). Jest to nadmierna reakcja układu odpornościowego człowieka na związki organiczne zwane alergenami. Organizm zdrowego człowieka ignoruje pyłki traw czy sierść psa, natomiast system immunologiczny osoby uczulonej rozpoznaje je jako wroga. Bezpośredni kontakt z alergenem uwalnia histaminę, czyli substancję odpowiedzialną za szereg uciążliwych symptomów, do których należą m.in. wysypka, katar sienny czy łzawienie oczu. Alergia – bez względu na swoją przyczynę – może trwać nawet całe życie. Nie ma tutaj reguły – niektóre uczulenia łagodnieją wraz z wiekiem, a inne w miarę upływu czasu stają się coraz bardziej dokuczliwe. Nietolerancje pokarmowe dotyczące niemowląt lub małych dzieci – np. uczulenie na białko mleka krowiego – bardzo często mają charakter przejściowy. W rozpoznaniu przyczyny problemu pomagają testy alergiczne przeprowadzone na skórze lub wykonywane na podstawie próbki krwi. 

Rodzaje alergii

Specjaliści wyróżniają kilka podstawowych rodzajów alergii: wziewną, pokarmową oraz kontaktową. Taki podział został ustalony na podstawie przyczyn powstawania uczulenia. 

Alergia wziewna

Przyczyną uczuleń wziewnych są substancje obecne w powietrzu stale lub sezonowo. Objawy typowe dla alergii pojawiają się wtedy, gdy związki, które organizm danej osoby rozpoznaje jako wrogie – np. pyłki traw lub kurz – dostaną się do niego poprzez drogi oddechowe. Do najpopularniejszych alergenów, które są odpowiedzialne za ten typ nadwrażliwości, należą: pyłki drzew i krzewów, kurz, roztocza oraz sierść zwierząt (kotów, psów, świnek morskich, chomików). Całkowite wyeliminowanie kontaktu z substancją, która unosi się w powietrzu, jest praktycznie niemożliwe. Dlatego osoby uczulone korzystają z zabiegów odczulających i uważnie śledzą kalendarz pylenia roślin.

Alergia pokarmowa

Alergia pokarmowa ujawnia się po spożyciu konkretnego produktu spożywczego, w którym znajduje się określony alergen (np. laktoza lub gluten). Reakcje uczuleniowe mają różny stopień nasilenia – od ledwo odczuwalnych objawów skórnych, po wstrząs anafilaktyczny, który wymaga natychmiastowej interwencji lekarza. Najczęściej uczulają:

• białko mleka (osoby uczulone na mleko krowie muszą uważać także na mleko owcze),

• białko jaja kurzego,

• ryby (uczulenie na nie bywa bardzo silne i niektórzy obserwują reakcję alergiczną z powodu samego zapachu),

• owoce i warzywa (np. seler, cytrusy, truskawki),

• orzechy (ich śladowa ilość u osoby uczulonej może wywołać wstrząs anafilaktyczny).

Wśród nietolerancji pokarmowych często można spotkać tzw. alergie krzyżowe. W praktyce oznacza to, że pod wpływem różnych alergenów pojawiają się te same objawy. Przykładem może być uczulenie na jabłka, które występuje razem z alergią na kwitnącą brzozę.

Alergia kontaktowa

Alergia kontaktowa daje o sobie znać w momencie bezpośredniego kontaktu skóry z konkretnym alergenem. Mogą być nimi np. substancje zapachowe zawarte w kosmetykach, niektóre tworzywa sztuczne, barwniki lub metale wykorzystywane do produkcji biżuterii. Do najczęstszych objawów tego rodzaju nadwrażliwości należą zmiany skórne, czyli wysypka alergiczna.

Oprócz tego wiele osób zmaga się z alergią na jad owadów – po ukąszeniu osy swędzi je skóra, na różnych częściach ciała pojawia się pokrzywka, a czasem dochodzi do silnego wstrząsu anafilaktycznego, który bezpośrednio zagraża życiu. Niektóre leki również wywołują reakcje alergiczne, np. jeśli po zażyciu antybiotyku pojawia się wysypka, może to świadczyć o uczuleniu na penicylinę. 

Alergia – jakie są jej najczęstsze objawy?

Uczulenie może mieć różne przyczyny, jednak wywołuje szereg charakterystycznych objawów. Wśród nich są:

• katar sienny (alergiczny nieżyt nosa),

• częste kichanie,

• kaszel,

• duszności,

• łzawienie oczu,

• obrzęk w okolicach oczu,

• bóle brzucha i biegunka (częsty objaw alergii pokarmowych),

• wysypka, 

• wstrząs anafilaktyczny (objawia się m.in. gwałtownym spadkiem ciśnienia krwi, zawrotami głowy i silnymi dusznościami; stan ten zagraża życiu, dlatego wymaga natychmiastowej interwencji lekarza).

Alergia – jak ją leczyć?

Leczenie alergii należy zacząć od zidentyfikowania substancji uczulających, które można rozpoznać na podstawie testów skórnych lub badań krwi. Do popularnych środków farmakologicznych należą steroidy i leki przeciwhistaminowe. W przypadku alergii pokarmowych najskuteczniejszym sposobem jest wyeliminowanie konkretnych produktów z codziennej diety. W wielu przypadkach sprawdzą się też leki na alergię bez recepty lub zabiegi odczulające, które dają szansę na znaczne złagodzenie uciążliwych symptomów. 

1. M. Bojanowska i in., Nietolerancje i alergie pokarmowe: przyczyny, diagnostyka i postępowanie żywieniowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, Lublin 2021.
2. Ł. Durajski, Alergie. Fakty i mity, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
3. D. Myłek, Oswoić alergie: skąd się biorą uciążliwe dolegliwości i jak sobie z nimi radzić, Stowarzyszenie Larix, Warszawa 2020.
4. K. Obtułowicz, Alergologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2016.