Apatia – co to jest i dlaczego powstaje? Jak się objawia i leczy ten stan?

Co to jest apatia?

Apatia to stan o znacznie obniżonej wrażliwości na bodźce emocjonalne i fizyczne, któremu towarzyszy bierność lub ociężałość umysłowo-motoryczna, utrata zainteresowań codzienną aktywnością oraz pasywność interpersonalna. Nierzadko apatia bywa błędnie interpretowana. Uznawana jest za lenistwo, niechęć czy po prostu obniżony nastrój. Co więcej, często ludzie myślą, że idzie ona w parze z nudą, bo podczas apatii można odczuwać brak inicjatywy i ochoty na podejmowanie aktywności. Jednak znaczenie omawianego stanu jest głębsze, a mechanizm powstawania złożony.

O ile czasem każdemu zdarza się spadek formy i pojawia się potrzeba izolacji od świata zewnętrznego czy znajomych oraz niechęć do pracy i wszelkiej aktywności, to najczęściej nie trwają one długo, a życie szybko wraca do normy. Apatia i zobojętnienie ogarniające przez kilka tygodni lub dłużej mogą stanowić powód do niepokoju i wymagają leczenia. Zdarza się, że są objawem wielu różnorodnych chorób psychicznych, zaburzeń emocjonalnych i schorzeń somatycznych, co wymaga diagnostyki i terapii. Stan przygnębienia, jakim jest apatia, wyraża się w postaci obojętności na sytuacje normalnie wzbudzające zainteresowanie lub jakieś emocje zarówno te o wydźwięku pozytywnym, jak i negatywnym. Bezwład dotyczy zarówno czynności praktycznych (codziennych i zawodowych), jak i intelektualnych, moralnych, a nawet afektywnych (zmieniają się zachowanie, myślenie, rytm biologiczny).

Jakie objawy świadczą o apatii?

Stan zniechęcenia i ociężałości, czyli apatię, możesz rozpoznać po tym, że osoba nim objęta wykonuje swoje czynności bez względu na ich charakter automatycznie, na zasadzie tzw. autopilota. Nie wkłada w ich realizację żadnych uczuć ani nie prowadzi w tym kierunku refleksji. Idzie i robi to, co ma zrobić, lub też nie wykonuje ich, jeśli nie trzeba. Nie tylko nie wykazuje braku zainteresowania sprawami wokół siebie, ale również zaniedbuje potrzeby najniższego rzędu, czyli fizjologiczne – pragnienie, głód, popęd seksualny i sen. Chorą osobę ogarnia uogólniona bezczynność. Apatia powoduje także zwiększenie progu bólu fizycznego, wzbudza uczucie ciągłego zmęczenia, utrudnia koncentrację. Wpływa na pogorszenie relacji społecznych i ogranicza możliwości nawiązywania nowych. Wraz z postępem apatii problemy mogą się pogłębiać, co w efekcie bywa przyczyną utraty celów życiowych, motywacji do działania czy chęci do czegokolwiek. Apatia to nie zwykły smutek powstały w wyniku przykrych doświadczeń, któremu można zaradzić, robiąc coś przyjemnego, np. poprzez hobby czy relaksację. To niewrażliwość, ociężałość i obojętność o złożonej etiologii.

Apatia – jakie są jej przyczyny?

Apatia, inaczej określana zobojętnieniem, najczęściej jest wynikiem czynników natury psychicznej lub psychologicznej i towarzyszy wielu zaburzeniom oraz chorobom o tym podłożu, takim jak depresja lękowa. Bywa jednak także efektem nieprzyjemnych, ale silnych, doznań. W stan tego typu możesz popaść w wyniku przewlekłego stresu, np. w pracy czy związanego z traumą. Nierzadko żałoba jest jej źródłem. Poza tym apatia umysłowa i fizyczna może być spowodowana przez szybkie tempo życia, nadmiar problemów, a także brak możliwości redukowania napięć emocjonalnych lub źle dobrane techniki relaksacji. Nieprzyjemnościom sprzyja ponadto reżim dietetyczny i treningowy, prowadzący do niedoborów żywieniowych i wyczerpania organizmu. Bierność, apatia, marazm powodowane są też przewlekłymi chorobami somatycznymi, np. kardiologicznymi, endokrynologicznymi czy nowotworowymi, zwłaszcza o niepomyślnym rokowaniu. Co więcej, apatia u dziecka to powszechny objaw podczas grypy czy różnych infekcji.

Jak leczyć apatię?

Leczenie apatii zacznij jak najszybciej. Pierwszym krokiem powinno być ustalenie przyczyny problemu. W tym celu udaj się do lekarza. Jeśli diagnoza będzie związana z problemami somatycznymi, szanse ustąpienia apatii po podjęciu zaleconego przez specjalistę leczenia są realne. Na przemęczenie pracą lub zbytnie obciążenie stresem przyda się np. relaksacja. Mogą to być ćwiczenia oddechowe, joga czy basen, ale też inna aktywność, którą lubisz i która przynosi Ci odprężenie. Trenuj sport z rozważną częstotliwością i intensywnością, a także przyjrzyj się swoim nawykom żywieniowym. Doraźnie na stany apatyczne pomocne są zioła na dobry nastrój. Leczenie apatii może obejmować też psychoterapię różnego rodzaju. Stanowi ona ważny elementem rehabilitacji nie tylko w przebiegu depresji czy innych schorzeń o podłożu psychicznym, ale też wielu dolegliwości, w tym silnego stresu.

1. C.L. Heron i in., Brain mechanisms underlying apathy, „Journal of Neurology” 2019, nr 3.
2. B.R. Stanton, Apathy: a practical auide for neurologists, „Practical Neurology” 2016, nr 16.