Duszności – objawy, przyczyny. Jak sobie z nimi radzić?

Czym są duszności? 

Duszność to inaczej brak tchu i trudność w nabraniu głębokiego powietrza do płuc. Może występować zarówno u osób zdrowych (na przykład podczas wysiłku), jak i zmagających się z konkretnym schorzeniem – wówczas może wystąpić nawet w spoczynku. 

Pojawianie się duszności często jest związane z układem oddechowym lub sercowo-naczyniowym. Uczucie duszności mogą także wywołać:

• zaburzenia metaboliczne,

• anemia (niedokrwistość),

• nerwica lękowa,

• choroby układu nerwowego. 

Duszności można także podzielić na spoczynkowe i wysiłkowe oraz napadowe i przewlekłe. Każde z nich są potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia, dlatego powinny być jak najszybciej zdiagnozowane.

Duszności – objawy

Głównymi objawami duszności są trudności w nabraniu powietrza do płuc oraz uczucie ucisku w klatce piersiowej. Do pozostałych symptomów, które mogą jej towarzyszyć, należą:

• uczucie gorąca,

• suchy lub mokry kaszel,

• uczucie przeszkody w gardle,

• spłycony lub przyspieszony oddech,

• drżenie rąk,

• gorączka. 

W niektórych przypadkach wśród objawów mogą pojawić się także omdlenia i wymioty. Wszystko zależy od przyczyny pojawienia się duszności. 

Przyczyny duszności

Diagnostyka duszności jest niezwykle trudna, dlatego że obejmuje bardzo dużą liczbę potencjalnych schorzeń. Prawidłowa diagnoza jest uzależniona od dokładnego wywiadu lekarskiego – kluczowe są objawy towarzyszące, historia choroby czy obecność obrzęków w okolicy szyi. Ważne jest, aby pacjent nie pomijał żadnych istotnych faktów, w tym informacji o codziennym trybie życia i sposobie odżywiania. 

Jedną z przyczyn pojawienia się duszności jest astma. Choroba objawia się napadowym kaszlem, atakiem duszności i świstami w drogach oddechowych. Zaostrzenie astmy następuje często po kontakcie z alergenem lub w wyniku zbyt silnego wysiłku fizycznego. 

Kolejną przyczyną duszności jest przewlekła obturacyjna choroba płuc, spowodowana najczęściej wieloletnim paleniem papierosów. Jeśli dochodzi do jej zaostrzenia, na przykład w wyniku zakażenia wirusowego lub bakteryjnego, pojawiają się ostry kaszel i silne duszności, które dokuczają choremu nawet w spoczynku. 

Duszności występują także w chorobach układu krążenia i są charakterystyczne dla zaostrzenia przewlekłej niewydolności serca. Może wówczas dojść do zastoju krwi w krążeniu płucnym. Ma to miejsce najczęściej w nocy, w pozycji leżącej. Symptomy w postaci duszności występują także podczas zawału serca. W tym wypadku objawem towarzyszącym jest charakterystyczny ból w klatce piersiowej, promieniujący do szyi lub lewej kończyny górnej, który nasila się przy wysiłku. 

Występowanie duszności jest również charakterystyczne w przypadku chorób tarczycy, takich jak nadczynność tarczycy.

Duszności na tle nerwowym

Pojawienie się duszności może mieć związek z silnym stresem, lękiem, depresją lub napadem paniki. W wyniku stresującej sytuacji lub doświadczenia silnych emocji mogą pojawiać się trudności z oddychaniem. Symptomami towarzyszącymi są często: ból w klatce piersiowej, przyspieszone bicie serca, silne uczucie lęku przed osobami trzecimi lub śmiercią, sztywność języka, uczucie gorąca i omdlenia. Ataki paniki wywoływane są przez określone zdarzenie lub jakiś bodziec zewnętrzny. Istnieją jednak sytuacje, w których atak lęku pojawia się bez konkretnej przyczyny, na przykład w wyniku nerwicy, silnego długotrwałego stresu lub ukrytej depresji. Kiedy objawy pojawią się niepostrzeżenie, są zazwyczaj bardzo przerażającym doświadczeniem. 

W momencie nadejścia ataku paniki należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Po odpowiedniej diagnostyce powinien on skierować pacjenta do konkretnego specjalisty w celu omówienia zapobiegania przyszłym atakom lęku.

Jak sobie radzić z dusznościami?

Postępowanie w momencie wystąpienia duszności zależne jest od ich przyczyny. Jeśli są spowodowane atakiem wynikającym z zaburzenia lękowego, należy powoli i głęboko oddychać oraz starać się uspokoić i odciągnąć myśli od złych emocji. W takiej sytuacji nie warto przebywać w tłumie lub zamkniętym pomieszczeniu, gdyż powoduje to wyłącznie nasilenie się objawów. Pierwszym krokiem jest wyjście na zewnątrz w celu dostarczenia organizmowi jak największej ilości tlenu. 

Atak duszności spowodowany pogorszeniem stanu zdrowia wymaga pilnej interwencji medycznej, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu inne niepokojące objawy, na przykład problem z mówieniem. Jak wówczas postępować z chorym? Należy zapewnić mu dostęp do powietrza, ustawić go w dogodnej pozycji, najlepiej siedzącej i polecić mu głębokie oddychanie. Jeśli objawy nie ustępują lub się nasilają, trzeba natychmiast wezwać pogotowie i pozostać z chorym do przyjazdu karetki. W skrajnych przypadkach, jeśli następuje zatrzymanie akcji krążeniowo-oddechowej, należy natychmiast podjąć pierwszą pomoc w postaci resuscytacji.

1. W. Szczeklik, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
2. D. Ziora, Badanie podmiotowe i przedmiotowe – Duszność, [w:] Wielka Interna – Pulmonologia, red. A. Antczak, Medical Tribune Polska, Warszawa 2020.
3. J. Weber, Jak skutecznie pokonać lęk i ataki paniki. Proste techniki, które pomogą samodzielnie wyeliminować stres, bezsenność i lęk społeczny, tłum. M. Masłowski, Wydawnictwo Vital, Białystok 2021.