Fizjoterapia dzieci i niemowląt – na czym polega, jak wygląda, kiedy jest wskazana?

Rehabilitacja ruchowa dzieci

Przede wszystkim w zależności od przyczyn, rodzaju i zaawansowania niepełnosprawności, choroby czy innych dysfunkcji obciążających organizm małego człowieka, rehabilitacja dzieci i niemowląt wygląda inaczej. Najczęściej przebiega w formie zabawy i ciekawych ćwiczeń ruchowych, aby usprawnianie przebiegało w komfortowych, przyjaznych okolicznościach i zachęcało dziecko do współpracy. Ważną rolę w usprawnianiu odgrywają ponadto rodzice. Oni również czynnie uczestniczą w procesie rehabilitacji zarówno w gabinetach fizjoterapeutycznych, jak i w domu, dzięki czemu maluchy czują się bezpieczniej. W zależności od potrzeb zdrowotnych dziecka rehabilitacja może obejmować wiele różnorodnych metod pracy, w tym zabiegi fizykalne, np.: balneoterapię, światłolecznictwo, masaże, terapię manualną oraz wsparcie psychopedagogiczne.

Kiedy jest potrzebna fizjoterapia niemowląt i starszych dzieci?

Postęp zdolności ruchowych maluszka można obserwować jeszcze w okresie prenatalnym, ale dopiero po narodzinach dziecka możliwe jest podjęcie rehabilitacji ruchowej, jeśli zachodzi taka potrzeba. Objawami, które mogą wzbudzić u Ciebie niepokój, są m.in.:

• nadmierne napinanie kończyn i prężenie się malucha,

• odchylanie głowy,

• asymetryczne ułożenie ciała,

• mocne zaciskanie dłoni w pięści,

• trudności z utrzymaniem pozycji w leżeniu na brzuchu,

• sztywnienie ciała podczas podnoszenia,

• odwracanie głowy tylko w jedną stronę,

• częste ulewanie podczas karmienia,

• rozbiegany wzrok,

• zbyt duża senność,

• mała ilość snu.

Niektóre z tych zachowań bywają jednak zupełnie normalne, ale do czasu. Zanikają wraz z wiekiem, a jeśli się utrzymują po przekroczeniu pewnych ram czasowych, niezbędna jest fizjoterapia. Jeśli masz wątpliwości co do tego, czy dziecko potrzebuje wsparcia specjalisty, skonsultuj się z pediatrą.

Innym specjalistą, z którym warto się skonsultować, jest fizjoterapeuta dziecięcy. Oprócz wywiadu przeprowadza on niezbędne testy funkcjonalne, aby potwierdzić problem, ustalić jego charakter, a także opracować rehabilitację. Obok ćwiczeń ruchowych, czyli kinezyterapii, może on zalecać też inne zabiegi fizjoterapeutyczne.

Fizjoterapia dzieci metodą NDT Bobath

To rehabilitacja o charakterze neurorozwojowym. Jest jedną z metod usprawniania ruchowego najbardziej zgodnych z naturalnymi potrzebami motorycznymi maluchów. Fizjoterapia dzieci metodą NDT Bobath określana jest jako kompleksowa forma stymulacji motorycznej ze względu na to, że wykorzystuje mechanizm torowania ruchów. Jego istotą jest normalizowanie napięcia mięśniowego poprzez tłumienie odruchów patologicznych przy jednoczesnym wyzwalaniu reakcji układu ruchu jak najbardziej zbliżonych do prawidłowych. Poprzez wprowadzenie prawidłowych sekwencji ruchowych dziecko buduje schemat własnego ciała, dlatego w efekcie rozwija konkretne umiejętności.

Rehabilitacja dzieci metodą Bobath obejmuje całe ciało, a nie wybrane obszary, a dla urozmaicenia treningów, a także w ramach wzbudzenia większego zaangażowania malucha w ćwiczenia, stosuje się różnorodne przybory oraz formy pracy, w tym zabawowe i funkcjonalne. Fizjoterapeuta niemowląt stosujący metodę Bobath wykorzystuje odpowiednie sekwencje ćwiczeń, w których wyróżnia się m.in.:

• ćwiczenia, których celem jest prawidłowe ustawienie głowy w przestrzeni i względem własnego ciała,

• ćwiczenia manipulacyjne, ułatwiające ruchy ciała dla punktów kluczowych,

• ćwiczenia kształtujące odruchy obronne i równowagę.

Fizjoterapia niemowląt metodą Vojty

Ta metoda kinezyterapeutyczna określana jest powszechnie terapią odruchowej lokomocji. Fizjoterapia metodą Vojty ma doprowadzić do pojawienia się odpowiednich reakcji motorycznych. Aby tego dokonać, stymuluje się poszczególne strefy ciała poprzez naciski o odpowiednim kierunku, sile i pozycji. Rehabilitacja dzieci metodą Vojty nie obejmuje zatem ćwiczeń funkcji ruchowych, a wyzwala napięcie gorsetu mięśniowego, który powinien uczestniczyć w pożądanej funkcji, nad którą pracuje się u dziecka w danej chwili.

Tego typu fizjoterapia dzieci może być stosowana już od pierwszych dni życia i nie wymaga od dziecka świadomej aktywności ruchowej. Można ją prowadzić w warunkach domowych, czyli tych najbardziej przyjaznych dziecku. Ze względu na charakter tej metody dziecko może grymasić i oznajmiać swoje niezadowolenie też w inny sposób, np. płaczem. Jest to efekt tego, że maluch przyjmuje pozycję ciała określoną przez fizjoterapeutę, a najczęściej nie odpowiada ona naturalnym potrzebom dziecka. Na maluchu zostaje niejako wymuszone przyjęcie pewnego ułożenia, wzbudzającego u niego dyskomfort psychomotoryczny.

Metoda ta nie jest jednak brutalna ani niebezpieczna, jeśli zabieg wykonuje doświadczony fizjoterapeuta. Przyczyną marudzenia podczas ćwiczeń mogą być czynniki takie jak: uszkodzenia układu nerwowego, refluks, temperament czy nadwrażliwość dotykowa. Niemałe znaczenie ma też podejście terapeuty, dlatego fizjoterapeuta niemowląt powinien mieć odpowiednie kompetencje i doświadczenie.

Fizjoterapia dzieci metodą Peto

Fizjoterapia dzieci metodą Peto obejmuje nie tylko usprawnianie motoryczne, ale też jednoczesne oddziaływanie psychopedagogiczne. Stanowi system oddziaływań poprzez uczenie malucha nowych umiejętności na podstawie plastyczności mózgu. Oznacza to szansę na rozwój czynności i zdolności psychomotorycznych za sprawą wielokrotnego powtarzania danej aktywności. W efekcie powoduje to pobudzenie zdrowych neuronów do przejęcia funkcji tych uszkodzonych, wyłączonych od pracy z różnych przyczyn na zasadzie przeniesienia.

Jedną z ważnych zasad metody Peto jest praca grupowa. Motywuje ona wszystkie dzieci z zespołu do czynnej pracy i komunikacji, choć fizjoterapeuta może także stworzyć indywidualny dla niemowlaka program treningowy.

Fizjoterapia dzieci obejmuje ponadto wiele innych różnorodnych metod, których dobór zależy głównie od przyczyny obciążeń maluszka. Wśród nich jest np. metoda McKenzie, zajmująca się diagnostyką i leczeniem kłopotów układu kręgosłupa i kończyn.

Fizjoterapia dla niemowląt na NFZ