Mięśniaki macicy – przyczyny, objawy i rozpoznanie

Czym są mięśniaki macicy?

Mięśniaki macicy, a właściwie guzy mięśniówki macicy to najczęściej występująca nienabłonkowa forma nowotworu niezłośliwego. Mają zbitą konsystencję i kulisty kształt. Ich wielkość jest różna i wynosi od kilku do kilkunastu centymetrów. Mogą zwiększać swój rozmiar, jednak nie dają przerzutów i nie rozprzestrzeniają się na inne tkanki. Szacuje się, że mięśniaki macicy występują u około 50% kobiet w wieku prokreacyjnym i aż u 70% kobiet w wieku około 50 lat. [1] Dane te nie są jednak ostateczne, gdyż w wielu przypadkach mięśniaki macicy przebiegają bezobjawowo. Diagnostykę utrudnia dodatkowo problem unikania wizyt u ginekologa przez sporą grupę kobiet. 

Mięśniaki macicy mogą zostać wykryte również u kobiet w ciąży. Wówczas zwiększają ryzyko przedwczesnego porodu, oddzielenia łożyska, niskiej masy urodzeniowej dziecka. U kobiet starających się o dziecko mięśniaki macicy mogą utrudniać zajście w ciążę i zwiększać ryzyko poronienia w pierwszych tygodniach ciąży. 

Międzynarodowa Federacja Położników i Ginekologów (FIGO) wyróżnia 8 klas mięśniaków. 

0. Mięśniak podśluzówkowy w jamie macicy 

1. Mięśniak podśluzówkowy umiejscowiony w jamie macicy (>50%) i śródściennie

2. Mięśniak zlokalizowany śródściennie (w 100%), ale mający kontakt z endometrium

3. Mięśniak śródścienny 

4. Mięśniak podsurowicówkowy, który w >50% umiejscowiony jest śródściennie

5. Mięśniak podsurowicówkowy, który w <50% umiejscowiony jest śródściennie

6. Mięśniak podsurowicówkowy uszypułowany 

7. Mięśniak pokrywający inne narządy oprócz macicy

Oprócz mięśniaków pojedynczych, klasyfikacja FIGO uwzględniła też mięśniaki hybrydowe, które łączą w sobie 2 typy guzów. Zmiany mogą występować również z grupach. Każdy z mięśniaków powstaje z pojedynczej komórki, a transformacja w guza jest procesem wieloetapowym. 

Przyczyny mięśniaków macicy

Etiologia mięśniaków macicy nie jest do końca jasna. Pomimo licznych badań nie są również znane geny determinujące rozwój zmian, jednak nie wyklucza się predyspozycji genetycznej do powstawania mięśniaków, szczególnie w linii prostej pokrewieństwa. Przypuszcza się, że za rozwój mięśniaków odpowiadają hormony steroidowe jajników (wzrost stężenia estrogenu i progesteronu). W grupie ryzyka znajdują się kobiety otyłe, spożywające duże ilości czerwonego mięsa, nadużywające alkoholu i cierpiące na nadciśnienie tętnicze.

Jak objawiają się mięśniaki macicy? 

Mięśniaki macicy to zmiany niezagrażające życiu kobiety, jednak mogące wpływać na obniżenie jakości życia i powodować powikłania zdrowotne m.in. w postaci bezpłodności. Większość kobiet w ogóle nie odczuwa, że ma mięśniaki, a o ich istnieniu dowiaduje się podczas badania ginekologicznego. Dotyczy to również nastolatek, które są dopiero przed pierwszą wizytą u ginekologa. Natomiast pacjentki odczuwające obecność mięśniaków zgłaszają objawy w postaci nieregularnych i bardzo obfitych miesiączek, krwawienia między miesiączkami, nadmiernego osłabienia i omdlenia w trakcie menstruacji, bólu w okolicy podbrzusza. Skutkiem obfitego krwawienia może być niedokrwistość. Charakterystycznym objawem mięśniaków jest również trudność z zajściem w ciążę. 

Diagnostyka mięśniaków macicy

W większości przypadków mięśniaki macicy diagnozowane są podczas rutynowego badania ginekologicznego. Badanie ultrasonograficzne pozwala na dokładną ocenę wielkości, ilości, lokalizacji i rodzaju mięśniaków. W przypadku ich wykrycia zalecane jest wykonanie histeroskopii diagnostycznej. Ten zabieg polega na wprowadzeniu do jamy macicy kamery umożliwiającej dokładne obejrzenie guzów, a dodatkowo pobranie wycinków do badania histopatologicznego. W przypadku licznych mięśniaków lub u pacjentek będących w wieku okołomenopauzalnym wykonywany jest rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa miednicy celem kwalifikacji do myomektomii. Badaniem uzupełniającym jest rezonans magnetyczny.

Jak przebiega leczenie mięśniaków macicy?

Leczenie mięśniaków macicy zależy od wielu czynników, m.in. wieku pacjentki, ilości zmian, a przede wszystkim objawów. W przypadku mięśniaków bezobjawowych i niezagrażających płodności leczenie nie jest konieczne, natomiast wskazana jest regularna obserwacja zmian. 

Pacjentkom, u których mięśniaki macicy powodują obniżenie jakości życia, zalecane jest podjęcie leczenia. Podstawową metodą jest terapia farmakologiczna. Jej celem jest złagodzenie odczuwalnych dolegliwości i zmniejszenie rozmiaru mięśniaków. Metoda ta jest jednak obarczona ryzykiem nawrotu zmian. Większą skuteczność leczenia można osiągnąć metodą operacyjną. Zabieg wyłuszczenia mięśniaków szczególnie wskazany jest kobietom mających w planach zajście w ciążę. W przypadku, kiedy jama macicy jest w większości zajęta przez mięśniaki, a pacjentka jest w okresie pomenopauzalnym, lekarz może zasugerować całkowite usunięcie macicy.