Przepuklina u dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje i leczenie

Co to jest przepuklina?

Mianem przepukliny określamy patologiczne przemieszczanie się narządów lub ich części poza ich prawidłowe położenie. Pojawia się ona na skutek zaburzeń rozwojowych struktur w obrębie jamy brzusznej.

Przepuklina u dzieci pojawia się w wyniku osłabienia mięśni tworzących ściany brzucha. Do czynników predysponujących rozwój schorzenia zaliczamy również: 

• zespół Ehlersa-Danlosa wywoływanego przez genetyczne mutacje w syntezie kolagenu i zaburzony metabolizm tkanki łącznej, 

• wzmożone ciśnienie w jamie brzusznej. 

Przepuklina – najczęstsze objawy

Typowym objawem przepukliny u dziecka jest pojawienie się podskórnego guzka, niekiedy jest on wyczuwalny dopiero wtedy, gdy maluszek kaszle lub płacze.

Silny ból w okolicy przepukliny wskazuje na przepuklinę uwięźniętą. To oznacza, że doszło do zakleszczenia jej zawartości, co utrudnia przepływ treści jelitowej i ukrwienie narządu. Jeśli pętla jelita cienkiego wejdzie do worka przepukliny, występuje niedrożność przewodu pokarmowego. Uwięźnięcie przepukliny może objawiać się:

• wymiotami, 

• wzdęciami, 

• bólem brzucha,

• niepokojem i płaczliwością,

• zaczerwienieniem guzka przepuklinowego,

• gorączką,

• zaparciami i zatrzymaniem gazów. 

Pamiętaj, żeby w takim przypadku jak najszybciej wybrać się z maluszkiem do szpitala, gdzie zostanie skonsultowany przez chirurga dziecięcego. Liczy się czas. Jeśli do uwięźnięcia worka przepuklinowego doszło niedawno, specjalista spróbuje ręcznie go odprowadzić, delikatnie naciskając guzek. Nie można karmić i poić maluszka, dopóki lekarz nie zadecyduje o ewentualnej operacji.

Rodzaje przepukliny

Przepuklina u dzieci jest wrodzona lub nabyta. Wyróżniamy różne rodzaje schorzenia ze względu na miejsce wystąpienia:

• nadbrzuszne (przepuklina kresy białej),

• lędźwiowe,

• pachwinowe,

• pępkowe.

Przepuklina może być wewnętrzna (np. przepuklina przeponowa) lub zewnętrzna (te przypadki, gdzie jest zauważalny i wyczuwalny guzek np. w pachwinie dziecka). Przepuklina wewnętrzna to taka, w której narządy przemieszczają się z jednej jamy ciała do innej. Z kolei przepuklina zewnętrzna polega na tym, że narządy przedostają się do tkanki podskórnej, tworząc wspomniany guzek. Przypadki tej ostatniej są częstsze niż przypadki przepukliny wewnętrznej (a najczęstsza jest przepuklina pachwinowa).

Ze względu na możliwość odprowadzenia z powrotem do jamy brzusznej poprzez ucisk rozróżnia się przepuklinę odprowadzalną i nieodprowadzalną. 

Przepuklina zadzierzgnięta jest nieodprowadzalna, dochodzi do niej w wyniku ucisku zawartości worka przepuklinowego i naczyń krwionośnych. Schorzenie bezpośrednio zagraża życiu i zdrowiu dziecka, ponieważ może doprowadzić do martwicy narządu. Zadzierzgnięcie przepukliny przyczynia się do zatrzymania perystaltyki jelit, oprócz tego objawia się ostrym bólem brzucha i wymiotami. Jeśli zauważysz te objawy, natychmiast wezwij Pogotowie Ratunkowe, dzwoniąc na numer 112 lub 999.

Przepuklina przeponowa

Przepuklina przeponowa wrodzona rozwija się w życiu płodowym, a powstaje na skutek zaburzeń genetycznych. To przepuklina wewnętrzna. Wada powstaje w 4.–8. tygodniu ciąży. Narządy jamy brzusznej przemieszczają się do klatki piersiowej. Przepuklina przeponowa może być wykryta w ciąży – podczas badania USG i echa serca – lub po porodzie. Przeżywalność zależy od objętości płuc dziecka. Jeśli lekarz stwierdzi wrodzoną przepuklinę przeponową u maluszka, skieruje ciężarną m.in. na badania genetyczne. Dzięki szeregowi badań dodatkowych specjalista postawi diagnozę. Wada prowadzi do niewydolności krążeniowo-oddechowej, dlatego maluszek pozostaje przez około 3 miesiące na oddziale neonatologii i intensywnej terapii noworodka. W tym czasie dziecko podłączone jest do specjalistycznych urządzeń wspomagających funkcje życiowe.

Przepuklina pachwinowa – jak ją rozpoznać?

Przepuklina pachwinowa to najczęstsza wada wrodzona u dzieci, która zwykle nie wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Przyjmuje ona postać miękkiego, gładkiego, niebolesnego guzka uwydatniającego się podczas krzyku, płaczu czy kaszlu. Można go wyczuć w okolicy pachwinowej – u chłopców schodzi w kierunku moszny, natomiast u dziewczynek sięga w kierunku wargi sromowej większej. Schorzenie powstaje 3–10 razy częściej u chłopców niż u dziewczynek. Niekiedy guzek da się cofnąć pod wpływem delikatnego nacisku i masażu. Towarzyszą temu charakterystyczne dźwięki przypominające trzeszczenie. Powstają one w wyniku wyciskania gazów jelitowych zgromadzonych w obrębie przepukliny.

Mianem przepukliny pachwinowej określany jest niezarośnięty uchyłek pochwowy otrzewnej, wyściełający jamę brzuszną. Zazwyczaj zarasta on w 20. tygodniu ciąży, jeśli jednak do tego nie dojdzie, mogą się do niego przemieścić narządy z jamy brzusznej. Stanowią one zawartość przepukliny. U chłopców zwykle wnikają do niej pętle jelita cienkiego, z kolei u dziewczynek – jajniki. Niekiedy w worku przepuklinowym znajduje się wyrostek robaczkowy, pęcherz moczowy czy jelito grube.

Przepuklina pępkowa

Przepuklina pępkowa jest jednym z rodzajów przepukliny brzusznej. Jest ona rezultatem niepełnego zamknięcia powięzi pierścienia pępkowego w życiu płodowym, co prowadzi do przemieszczania się jelit poza jamę brzuszną. Możesz to zaobserwować u swojego dziecka w postaci uwypuklenia w okolicy pępka, które bywa widoczne cały czas lub pojawia się okresowo, np. podczas płaczu malucha.

Przepuklina udowa

Przepuklinę udową rzadko stwierdza się u dzieci, ale niekiedy pojawia się charakterystyczne uwypuklenie na udzie. Mogą się w nim znaleźć zarówno pętle jelitowe, jak i tkanka tłuszczowa. Należy zaznaczyć, że dziecko zwykle nie odczuwa silnego bólu uda i pachwiny. Dyskomfort może pojawić się dopiero wtedy, gdy guzek jest już duży, wówczas wskazane jest wykonanie zabiegu.

Przepuklina kresy białej

Przepuklina kresy białej niekiedy pojawia się nawet u niemowlaka, ale trudno jest ją zauważyć. Zazwyczaj rozpoznaje się ją wtedy, gdy maluszek zaczyna chodzić. Należy jednak wstrzymać się z ostateczną diagnozą do 4. roku życia, dopóki nie ukształtują się powłoki brzuszne. W tym czasie wymagana jest czujna obserwacja malucha. 

Jak wygląda leczenie przepukliny u dzieci?

Przepuklinę pachwinową można chwilowo odprowadzić do jamy brzusznej, ale jej wrota zostają i bez operacji nie zamkną się samoistnie. To oznacza, że nie da się jej wyleczyć masażem, można tylko tymczasowo odprowadzić ją do środka. W razie potrzeby lekarz wykonuje USG, aby potwierdzić diagnozę i wyznacza termin operacji. Mały pacjent wraca do domu w dniu zabiegu. Operację wykonuje się w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym.

Przepuklina pępkowa zazwyczaj ustępuje samoistnie do 5 roku życia, gdy wzmocnią się mięśnie brzucha. Jeśli jednak tak się nie stanie, wykonuje się zabieg chirurgiczny jednego dnia. 

Przepuklinę udową leczy się operacyjnie, jeśli guzek jest na tyle duży, że powoduje ból.

Przepuklina kresy białej wymaga leczenie operacyjnego. Operację wykonuje się w trybie pilnym, jeśli dojdzie do uwięźnięcia przepukliny. W okresie dziecięcym schorzenie pojawia się w wyniku wrodzonej wady anatomicznej.