Czym jest koło tętnicze mózgu? Budowa i zadania koła Willisa

Czym jest koło tętnicze mózgu?

Koło tętnicze mózgu to układ tętnic, które zaopatrują mózgowie w krew. Dla określenia tego układu stosowana jest również nazwa „koło tętnicze Willisa”. Pochodzi ona od nazwiska angielskiego lekarza Thomasa Willisa, który poza opisaniem tej sieci tętniczej u podstawy mózgu jako pierwszy dokonał również opisu zespołu niespokojnych nóg oraz głosił naczyniową teorię powstawania migrenowych bólów głowy (tzw. wazodylatacji). Ten układ naczyń krwionośnych ma swój początek w trzech źródłach – w tętnicy podstawnej oraz w obu tętnicach szyjnych wewnętrznych.

• Dowiedz się, czym jest wstrząs mózgu i stłuczenie mózgu. To dwa odrębne stany, które mogą zaburzać pracę układu nerwowego. Sprawdź, czym się charakteryzują i jakie objawy im towarzyszą.

Koło tętnicze mózgu – anatomia

W skład koła tętniczego Willisa wchodzą następujące naczynia krwionośne:

• prawa i lewa tętnica szyjna wewnętrzna – główne naczynie, które zaopatruje w krew tętniczą przednią część mózgowia, rozchodzi się od 3–4 kręgu szyjnego, czyli od miejsca podziału tętnicy szyjnej wspólnej, do podstawy czaszki;

• prawa i lewa tętnica przednia mózgu – jedna z końcowych gałęzi tętnicy szyjnej wewnętrznej;

• tętnica łącząca przednia – naczynie to łączy prawą i lewą tętnicę przednią mózgu, umiejscowione jest w dole przednim czaszki;

• prawa i lewa tętnica łącząca tylna – naczynie to zamyka od tyłu koło tętnicze mózgu, odchodzi od tętnicy szyjnej wewnętrznej i łączy ją z tętnicą tylną mózgu;

• prawa i lewa tętnica tylna mózgu – końcowa gałąź tętnicy podstawnej. 

Warto wspomnieć, że tętnica środkowa i podstawna mózgu, mimo że dostarczają do mózgu krew, to nie wchodzą w skład koła tętniczego Willisa. Poza tym od przedstawionego wyżej klasycznego opisu koła tętniczego mózgowia istnieją wyjątki – dla przykładu niektóre naczynia, zamiast biec osobno, są ze sobą połączone (np. obie tętnice przednie mózgu są połączone w jedno naczynie).

Jakie zadania wykonuje koło tętnicze mózgu?

Ułożenie tętnic w koło Willisa odpowiada za prawidłowe ukrwienie mózgowia, czyli zaopatrywanie mózgu w wystarczającą ilość krwi. Gałęzie koła Willisa dostarczają krew do całego mózgowia, okolic nosa, oczodołów i części opony twardej. Tym samym koło tętnicze przeciwdziała niedokrwieniu tkanek budujących mózg. Nawet gdy jedno z tworzących go naczyń krwionośnych zostanie zablokowane czy zwężone, to krew w dalszym ciągu będzie rozprowadzana po mózgowiu za sprawą pozostałych tętnic koła Willisa, o ile są one drożne. 

Koło Willisa – położenie

Oto jak przedstawia się położenie koła tętniczego mózgu:

• na podstawie czaszki;

• w części środkowej dołu środkowego czaszki;

• w przestrzeni podpajęczynówkowej;

• otacza siodło tureckie;

• tworzy krąg dookoła ciał suteczkowatych, blaszki krańcowej, guza popielatego, istoty dziurkowanej tylnej, skrzyżowania wzrokowego.

Z czego mogą wynikać zaburzenia w pracy koła tętniczego mózgu?

Zaburzenia w pracy układu tętniczego Willisa związane są z nieprawidłowościami rozwijającymi się w obrębie tworzących je naczyń krwionośnych. Utrudnienia w ukrwieniu mózgu mogą być konsekwencją m.in.:

• braku jednej z tętnic przednich mózgu;

• niedorozwoju, czyli tzw. hipoplazji jednej z tętnic przednich mózgu;

• braku tętnicy łączącej przedniej;

• braku jednej lub obu tętnic łączących tylnych;

• hipoplazji jednej lub obu tętnic łączących tylnych;

• hipoplazji odcinka P1 tętnicy tylnej mózgu;

• miażdżycy tętnic mózgowych, która zmniejsza ich światło;

• skrzepu krążącego w naczyniach krwionośnych, który może dotrzeć do mózgu i zablokować światło naczynia;

• zaburzeń autoregulacji makrokrążenia;

• niewydolności krążenia ogólnego;

• zaburzenia w mikrokrążeniu, związanego m.in. z obecnością tętniaka mózgu (wybrzuszenia, które grozi pęknięciem ściany naczynia krwionośnego i krwotokiem w mózgu);

• zaburzonej lepkości i krzepliwości krwi;

• hipowolemii (stanu, w którym w naczyniu krwionośnym znajduje się zbyt mała ilość krwi względem jego objętości);

• niedokrwistości (tzw. anemii – choroby polegającej na zmniejszeniu poniżej normy stężenia hemoglobiny we krwi lub liczby krwinek czerwonych);

• ropnia mózgu (ogniska zapalnego, rozwijającego się głównie w przebiegu zakażenia bakteryjnego ośrodkowego układu nerwowego);

• autoimmunologicznego zapalenia mózgu (choroby układu nerwowego, u której podstaw leży nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego);

• zbyt wysokiego poziomu ciśnienia śródczaszkowego.

Skutki niedokrwienia mózgu

Tkanka nerwowa, która buduje mózg, jest bardzo wrażliwa na niedokrwienie, a zatem na niedotlenienie (za małą ilość tlenu) i niedożywienie (za małą ilość składników odżywczych). Zaburzenia w ukrwieniu mózgu wiążą się z szeregiem niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet dla życia, konsekwencji. Nie można lekceważyć takich objawów, jak:

• ból i zawroty głowy;

• asymetria twarzy, opadanie kącika ust;

• wymioty, nudności;

• zaburzenia mowy – afazja, problemy ze znalezieniem odpowiedniego słowa czy zrozumieniem mowy;

• zaburzenia czucia w kończynach;

• osłabienie siły mięśniowej;

• niedowłady kończyny górnej lub dolnej;

• pogorszenie sprawności ruchowej, zaburzenia chodu;

• zaburzenia widzenia, ruchów gałek ocznych;

• tachykardia (przyspieszona praca serca);

• zaburzenia równowagi;

• utrata przytomności.

Zaburzenia w pracy koła Willisa grożą udarem mózgu, który może być krwotoczny (wywołany wylewem krwi do mózgu) lub niedokrwienny (związany z zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu), a następnie wtórnie ukrwotoczniony. Udar niedokrwienny określany jest zawałem mózgu. W zależności od tego, w którym miejscu doszło do uszkodzenia mózgu, konsekwencje zawału będą różne. Dla przykładu uszkodzenie kory ruchowej mózgu wiąże się z przeciwstronnym niedowładem; uszkodzenie kory czuciowej mózgu – z przeciwstronnym zaburzeniem czucia; uszkodzenie kory wzrokowej mózgu – z zaburzeniami widzenia; uszkodzenie w pniu mózgu – z powstaniem naprzemiennych zespołów pniowych, m.in. zespołu Foville’a, zespołu Benedikta, zespołu Webera, zespołu Wallenberga,zespołu Millarda i Gublera.

Zapewnij sobie wsparcie w powrocie do zdrowia

Pamiętaj, że podejrzenie incydentu naczyniowego mózgu to wskazanie do wezwania pomocy medycznej!