Tętniak mózgu – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Co to jest tętniak mózgu? Przyczyny powstania

Tętniak mózgu inaczej nazywany jest tętniakiem wewnątrzczaszkowym bądź tętniakiem naczyń mózgowych. Patologia ta tworzy się w wyniku osłabienia ściany tętnicy mózgowej. Występuje rzadziej niż tętniak aorty. Płynąca pod ciśnieniem krew wypycha na zewnątrz osłabiony fragment naczynia, w konsekwencji czego rozwija się uwypuklenie. Można zatem powiedzieć, że tętniak to wypełnione krwią, ograniczone poszerzenie światła naczynia tętniczego. Powiększający się z czasem tętniak mózgu prowadzi do ścieńczenia i osłabienia ściany tętnicy, co grozi jej pęknięciem. Dochodzi wówczas do wylania się krwi do przestrzeni otaczającej mózg. Jest to stan zagrożenia życia. Tętniaki mózgu to najczęstsza przyczyna samoistnych krwawień wewnątrzczaszkowych.

Specjaliści wyróżniają kilka głównych przyczyn powstawania tętniaków mózgu: 

• wrodzone nieprawidłowości budowy ściany tętnic – mniej włókien mięśniowych i sprężystych w rozwidleniu tętnicy,

• nagromadzenie wewnątrz światła tętnic mózgowych blaszek miażdżycowych (sprawdź przy okazji, jak dbać o układ krwionośny),

• zmiany zapalne w ścianie tętnicy prowadzące do zaczopowania światła naczynia zakażoną skrzepliną,

• nieprawidłowości rozwojowe w okolicy koła tętniczego mózgu,

• nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca,

• palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu i narkotyków.

Często tętniak występuje bez współistnienia tychże okoliczności i nie sposób określić przyczyny jego powstania.

Tętniak mózgu – jakie może dawać objawy?

Tętniak mózgu do momentu pęknięcia zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Nierzadko patologia ta rozpoznawana jest przypadkowo, w trakcie wykonywania badań niezwiązanych z tą jednostką chorobową. Wyjątek stanowią duże zmiany, które mogą wywierać ucisk na sąsiednie struktury. Dają one objawy podobne do guza mózgu, w tym m.in. deficyty neurologiczne – drgawki, zaburzenia świadomości, niedowłady połowicze, bóle głowy, zawroty głowy, szumy uszne, poszerzenie jednej źrenicy, podwójne widzenie, opadanie powieki (tzw. ptozę). W większości przypadków pęknięty tętniak mózgu ujawnia się krwawieniem podpajęczynówkowym. Do pęknięcia tętniaka mózgu prowadzi przeważnie podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, któremu sprzyjają m.in.: wysiłek fizyczny, stres, choroby współistniejące. Innym częstym powodem pęknięcia tętniaka mózgu jest uraz głowy.

Pęknięcie tętniaka jest zdarzeniem nagłym, o przebiegu udarowym. Objawem krwawienia podpajęczynówkowego jest przede wszystkim bardzo silny ból głowy, któremu mogą towarzyszyć m.in.: uczucie sztywności karku, nudności, wymioty, światłowstręt, a niekiedy utrata przytomności, niedowład, zaburzenia mowy. W bardzo ciężkich przypadkach następuje zgon. Podejrzenie pęknięcia tętniaka mózgu wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. W oczekiwaniu na jej przybycie pacjent powinien leżeć i unikać aktywności ruchowej. Warto w tym miejscu wspomnieć o powikłaniach krwawienia podpajęczynówkowego – kilka lub kilkanaście dni po nim istnieje ryzyko udaru mózgu, wśród innych powikłań wymienia się: napady padaczkowe, wodogłowie, niedowłady, afazję (zaburzenie mowy) i powikłania pozaczaszkowe, m.in.: obrzęk płuc, zawał serca, tzw. wrzody Cushinga. 

Czy tętniak mózgu może się wchłonąć?

Rozpoznanie tętniaka mózgu

Podstawą rozpoznania tętniaka mózgu są badania obrazowe – angiografia tomografii komputerowej (obrazowanie naczyń w tomografii komputerowej, tzw. angio-TK) i angiografia rezonansu magnetycznego (obrazowanie naczyń w rezonansie magnetycznym, tzw. angio-MR). Neurolog zleca badanie mózgu. Złotym standardem jest jednak cyfrowa angiografia subtrakcyjna, czyli obrazowanie naczyń z użyciem środka kontrastowego i promieni rentgenowskich. To jednak inwazyjne badanie i nie powinno się go wykonywać w przypadku braku ewidentnych wskazań.

Dzięki obrazowaniu medycznemu można dokładnie poznać rodzaj i lokalizację tętniaka mózgu. Wyróżnia się dwa rodzaje tętniaków mózgu – workowate (kształtem przypominają worek), które stanowią około 80% przypadków, i wrzecionowate. Patologie te zazwyczaj tworzą się w miejscu odejścia poszczególnych tętnic bądź rozwidlenia tętnic na gałęzie dalsze. W przeważającej części przypadków (85%) umiejscawiają się w dorzeczu przedniej części koła tętniczego mózgu (Willisa). Pozostałe zajmują rejon tzw. tylnego krążenia. Badania obrazowe pozwalają również na określenie wielkości, co w znaczący sposób wpływa na wybór sposobu leczenia. Wyróżnia się takie rodzaje tętniaków:

• drobne < 3 mm,

• małe do 10 mm,

• średnie 10–20 mm,

• duże > 20 mm,

• olbrzymie > 25 mm.

W rozpoznaniu pęknięcia tętniaka mózgu podkreślić trzeba rolę badania podmiotowego. W czasie wywiadu pacjent opisuje doświadczane objawy, a uwagę lekarza powinien zwrócić zwłaszcza ból głowy najsilniejszy, jakiego pacjent doświadczał.

Leczenie tętniaka mózgu

Leczenie farmakologiczne i objawowe tętniaków mózgu nie istnieje. Zmiany te leczy się wyłącznie inwazyjnie. Tętniaki mózgu operują neurochirurdzy. Istnieją dwa sposoby leczenia:

• chirurgiczne poprzez dojście na zewnątrz naczynia, z otwarciem czaszki, możliwe jest:

  • klipsowanie – polega na wycięciu tętniaka i założenie w jego miejsce klipsa, który wykonany jest przeważnie z tytanu,

  • owinięcie (wrapping) – rozwiązanie wybierane, kiedy nie ma możliwości założenia klipsa, zabieg wzmacnia ściany tętniaka, ale nie zabezpiecza w 100% przed jego pęknięciem,

  • wyłączenie tętniaka z obiegu (trapping) – polega na wytworzeniu nowych połączeń naczyniowych i obustronnym zaklipsowaniu, w ten sposób dochodzi do odcięcia tętniaka z krążenia;

• na drodze embolizacji wewnątrznaczyniowej przez dojście od wnętrza naczynia:

  • wypełnienie tętniaka platynowymi sprężynkami, wprowadzanymi przez cewnik umiejscowiony w tętnicy udowej w pachwinie, zapobiega to wpływaniu krwi do wnętrza tętniaka i wyłącza go z krążenia,

  • przebudowa przy użyciu balonu – metoda polecana, gdy szypuła tętniaka jest szeroka, a sprężynki do embolizacji mogłyby wypaść do krwiobiegu, zabieg polega na wprowadzeniu dodatkowego cewnika z balonem, który po nadmuchaniu wypełnia szyję tętniaka i zapobiega wypadnięciu sprężynek.

Metody leczenia tętniaków mózgowych różnią się w zależności od sytuacji klinicznej, o wyborze ścieżki postępowania decyduje zespół lekarski, w skład którego wchodzą neurochirurg i radiolog interwencyjny (zabiegowy), razem z chorym. Po zabiegu pacjent powinien zadbać o styl życia i stosować środki wspomagające ogólne funkcjonowanie, np. zioła na serce.