Projekcja – na czym polega i jak ją rozpoznać?

Nieświadomość i mechanizmy obronne

Praca ludzkiego umysłu to wiele różnych bardzo złożonych procesów. Część z nich odbywa się w sposób świadomy, a nawet do pewnego stopnia kontrolowany, inne zaś mają miejsce w tzw. nieświadomości. Według pioniera psychologii i psychoanalizy Zygmunta Freuda jest ona obszarem, do którego spychane są trudne do udźwignięcia impulsy i przeżycia, np. agresja, głębokie lęki, nieakceptowane pragnienia seksualne, potrzeby oceniane jako moralne lub egoistyczne, a także wspomnienia wywołujące wstyd lub poczucie winy. Natomiast nieco łatwiej dostępna podświadomość przechowuje m.in. całą posiadaną przez daną osobę wiedzę oraz pamięć o różnych doświadczeniach. Według Freuda ludzka psychika przypomina górę lodową – jesteś w stanie zobaczyć jedynie jej wierzchołek, większość zaś pozostaje w ukryciu.

Dlaczego niektóre emocje i wspomnienia znajdują się w nieświadomości? Wszystko ma źródło w tzw. mechanizmach obronnych, czyli w metodach radzenia sobie z tym, co wydaje się zbyt trudne i przytłaczające. Wśród często wykorzystywanych mechanizmów obronnych znajdują się m.in.: wyparcie (zablokowanie nieakceptowanych przeżyć, odcięcie się od nich), racjonalizacja (szukanie logicznego i racjonalnego wytłumaczenia swoich zachowań lub odczuć) czy sublimacja (przeniesienie nieakceptowanych potrzeb na mniej kontrowersyjny obiekt lub sposób realizacji).

Oczywiście to, że coś jest nieuświadomione, nie znaczy, że nie wpływa na twoje życie. Być może zdarzyło ci się doznać niespodziewanie silnych emocji w pozornie mało ważnej sytuacji lub instynktownie podjąć nietypową dla siebie decyzję. To właśnie nieświadomość dała o sobie znać, być może przekazując ci ważne informacje o tym, co dla ciebie ważne.

Mechanizm projekcji – na czym polega?

Projekcja, czyli przeniesienie, polega na przypisywaniu innym uczuć i impulsów, których sama doświadczasz, ale nie chcesz się do tego przyznać. Można powiedzieć, że dotyczy ona przede wszystkim doznań, które zostały wyparte do nieświadomości, jednak wciąż dają o sobie znać i próbują wydostać się na powierzchnię. Głównym zadaniem tego mechanizmu obronnego jest rozładowanie trudnych emocji bez konieczności zaakceptowania ich, a nawet przyjęcia ich do wiadomości.

Osoby stosujące projekcję zwykle są przekonane, że denerwujące je popędy i reakcje innych są im kompletnie obce. Być może zauważyłaś, że niektóre cechy lub zachowania innych ludzi szczególnie cię drażnią, lub wprowadzają cię z równowagi? Jeśli tak, zastanów się, czy może nie są to wady, których nie akceptujesz u samej siebie. Może być również tak, że komentujesz czyjeś decyzje słowami: „Ja nigdy bym tak nie zrobiła”, a w rzeczywistości co najmniej raz miałaś na to ochotę, ale powstrzymały cię obawa przed reakcjami innych lub złamanie własnych standardów czy zasad i jakaś część ciebie tego żałuje.

Projekcja – przykłady

Częstym przykładem projekcji jest podejrzewanie partnera o zdradę. Do zobrazowania tego mechanizmu wykorzystajmy taką sytuację: mąż często myśli o skoku w bok, ale nigdy by tego nie zrobił, ponieważ wierność małżeńska i pełna rodzina są dla niego niezwykle ważne. Zaczyna być podejrzliwy w stosunku do swojej żony. Skoro on ogląda się za innymi kobietami, to ona prawdopodobnie również myśli o zdradzie… Staje się więc zazdrosny, coraz częściej zastanawia się, czy przypadkiem jego partnerka nie ubiera się ładnie, by uwodzić innych mężczyzn. W tym przypadku mechanizm jest bardzo prosty: mężczyzna projektuje nieakceptowane przez siebie emocje na zewnątrz, co ułatwia mu ich jednoznaczne potępienie.

Innym przykładem może być projektowanie swojej niechęci do innej osoby. Wyobraź sobie, że w twoim miejscu zatrudnienia pracuje kobieta, za którą nie przepadasz. Wszystko, co robi i mówi, wydaje ci się irytujące. Z czasem możesz pomyśleć, że koleżanka denerwuje cię specjalnie, jest złośliwa i w ten sposób okazuje ci brak sympatii. Nie zauważasz, że twoje reakcje na jej zachowanie nie wynikają z jej intencji, ale za to dużo mówią o twoich emocjach.

Projekcja psychologiczna – o czym mówi?

Znając schematy stojące za mechanizmami obronnymi, możesz wykorzystać je na swoją korzyść. Przyglądanie się swoim projekcjom przyniesie wiele cennych informacji na temat twoich wypartych cech, emocji i problemów, a stąd już tylko krok od ich zdrowego przepracowania i zintegrowania.

Projekcja to mechanizm, który bardzo często pojawia się u perfekcjonistów oraz osób o niskiej samoocenie. Pamiętaj, że wady, nieprzyjemne emocje oraz wewnętrzne konflikty to naturalna część ludzkiego doświadczenia. Nie należy się ich bać i zaprzeczać ich istnieniu. Tylko akceptując te części siebie, za którymi nie przepadasz, jesteś w stanie naprawdę się nimi zaopiekować i rozwijać się jako osoba.