account-icon
Obliczanie ubezpieczenia
Umów teleporadę
Welbi
Zdrowie psychiczneEmocje i stres 1 min.

Wyparcie – czym jest i kiedy się pojawia? Czy jest odwracalne?

Alicja Skibińska18.01.2023Aktualizacja: 18.01.2023

Każdy człowiek czasami mierzy się z tak trudnymi emocjami, że ma wrażenie, iż ich nie udźwignie. W takich sytuacjach często pojawia się mechanizm wyparcia, czyli reakcja obronna odcinająca od traum, ciężkich przeżyć i nieakceptowanych uczuć.


wyparcie-na-czym-polega-w-psychologii
unsplash.com

Polecane

zaloba-jakie-sa-etapy-jak-sie-z-nia-uporac
Zdrowie psychiczne
2 min.
Żałoba – czego się po niej spodziewać i jak ją przeżyć?
17.05.2021
niepokoj-jak-go-pokonac-jakie-sa-sposoby
Zdrowie psychiczne
2 min.
Czym jest niepokój? Kiedy staje się problemem i jak można go pokonać?
19.05.2021
jakie-sa-charaktery-co-warto-o-nich-wiedziec
Zdrowie psychiczne
2 min.
Jakie są charaktery? Co warto o nich wiedzieć?
30.07.2021
stres-jak-sobie-z-nim-radzic-jakie-sa-sposoby
Zdrowie psychiczne
2 min.
Jak radzić sobie ze stresem? Skuteczne sposoby
14.05.2021
Spis treści
  1. Czym jest podświadomość?
  2. Mechanizmy obronne
  3. Wyparcie w psychologii
  4. Konsekwencje wypierania trudnych emocji

Czym jest podświadomość?

Z pewnością niejednokrotnie się zastanawiasz, skąd wzięły się u Ciebie określone reakcje na różne zdarzenia albo dlaczego odczuwasz tak silne, nieprzyjemne emocje w reakcji na pozornie niewinną sytuację. Być może czasem nie do końca rozumiesz to, co się z Tobą dzieje. Takie wątpliwości mają miejsce dlatego, że nikt z nas nie zna siebie w stu procentach. Poza świadomym przeżywaniem każdy ma również część psychiki zwaną nieświadomością. Choć nie ma dostępu do przechowywanych w niej traum, impulsów i uczuć, to one i tak wpływają na to, czego doświadcza.

Twórcą pojęcia nieświadomości był Zygmunt Freud, czyli jeden z pionierów psychologii i psychoanalizy. Jego zdaniem każdy człowiek ma dostęp jedynie do niewielkiej części swoich procesów psychicznych. Można powiedzieć, że to, co widoczne, stanowi jedynie wierzchołek góry lodowej, a większość przekonań, emocji i potrzeb znajduje się „pod powierzchnią wody”.

W nieświadomości przechowywane są wszystkie te części psychiki, które nie są akceptowane lub wydają się zbyt trudne do zniesienia, np. głębokie lęki, egoistyczne i niemoralne potrzeby, skłonność do agresji i przemocy, krępujące wspomnienia, traumatyczne przeżycia oraz nieakceptowalne pragnienia seksualne. Dostęp do nich jest zablokowany, choć w nieuświadomiony sposób cały czas wpływają na podejmowane decyzje, automatyczne reakcje, przekonania czy emocje.

Nieco płycej ukryta jest tzw. podświadomość. Według Freuda jest to ta część psychiki, o której człowiek zwykle nie pamięta, jednak w razie potrzeby może mieć do niej dostęp. W jej obręb wchodzą np. przechowywana w pamięci wiedza oraz różnego rodzaju wspomnienia.

Mechanizmy obronne

Z nieświadomością oraz podświadomością powiązane jest również zagadnienie mechanizmów obronnych. Są to metody, za pomocą których mózg chroni psychikę przed tym, co wydaje się zbyt trudne, np. przed wewnętrznymi konfliktami, lękiem i cierpieniem. Są one całkowicie prawidłowe i naturalne. Pojawiają się już w czasie wczesnego dzieciństwa i pomagają w przystosowaniu się do otaczającego świata i rzeczywistości społecznej. Z czasem jednak pierwotne techniki powinny przerodzić się w dojrzalsze mechanizmy, bardziej odpowiadające potrzebom dorosłego człowieka, który jest w stanie poradzić sobie z szerszym zakresem sytuacji niż dziecko i czasami musi konfrontować się ze swoimi ograniczeniami. Zarówno całkowity brak mechanizmów obronnych, jak i ich nadużywanie bywają destrukcyjne dla psychiki i nie służą konstruktywnemu rozwiązywaniu problemów.

Wśród najczęstszych i najbardziej znanych mechanizmów obronnych można wymienić m.in. racjonalizację (poszukiwanie logicznych, zdroworozsądkowych wytłumaczeń swoich zachowań czy podjętych decyzji), projekcję (przypisywanie innym własnych nieakceptowanych tendencji i emocji), intelektualizację (oddzielenie procesu decyzyjnego od emocji) i sublimację (przekierowanie niepożądanych potrzeb i impulsów na bezpieczniejszy obiekt lub sposób rozładowania). Większość z nich jest potrzebna przynajmniej na jednym etapie rozwojowym, jednak w nadmiarze może sabotować ważne cele i uniemożliwiać przepracowanie problemów.

Wyparcie w psychologii

Wyparcie emocji, wspomnień czy impulsów bywa nazywane również represją i stanowi jeden z najczęściej przywoływanych mechanizmów obronnych. Polega na zablokowaniu niepożądanych, bolesnych przeżyć i niedopuszczaniu ich do świadomości. Ma ono dwie podstawowe funkcje. Z jednej strony chroni człowieka przed cierpieniem, z drugiej stoi na straży spójności jego osobowości. Dotyczy to sytuacji, w których wypierane uczucia, pragnienia, fantazje i wspomnienia nie są zgodne z obrazem siebie, w związku z czym mogłyby prowadzić do wstydu, poczucia winy i dylematów etycznych.

Istnieją dwa rodzaje wyparcia:

  • wyparcie pierwotne, które polega na wypieraniu zjawisk na bieżąco, bez dopuszczania ich do świadomości; najczęściej ma miejsce w dzieciństwie,

  • wyparcie wtórne, nazywane również następczym, pozwalające na spychanie do nieświadomości zdarzeń, które już były obecne w świadomości.

Oczywiście ludzki mózg nie jest doskonały i w związku z tym nie jest w stanie całkowicie pozbyć się tego, co niepożądane. Wyparte przeżycia co jakiś czas dają więc o sobie znać, np. w postaci snów, gwałtownych reakcji emocjonalnych lub dolegliwości somatycznych. Dlatego wypieranie tego, co nieprzyjemne, nie jest najlepszym rozwiązaniem. Choć w niektórych sytuacjach może się okazać potrzebne i użyteczne, w dalszej perspektywie zdecydowanie lepiej jest zmierzyć się ze swoimi trudnościami i postarać się je przepracować.

Konsekwencje wypierania trudnych emocji

Długotrwałe wypieranie swoich przeżyć i emocji może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji, takich jak:

  • Niewyciąganie wniosków z wcześniejszych błędów 

Jeśli nie pozwolisz sobie na przeżycie straty (np. zawiedzionych oczekiwań, złudzeń na temat relacji z jakąś osobą itp.) i nie przeanalizujesz jej, kiedy emocje już opadną, nie dasz sobie szansy na uniknięcie podobnej sytuacji w przyszłości, np. poprzez odejście od partnera stosującego przemoc.

  • Brak przygotowania na niekorzystny obrót spraw 

Wypierając ryzyko i zbliżające się problemy, nie przygotowujesz się na to, co prawdopodobnie nastąpi. Jeśli na przykład w Twojej firmie szykują się zwolnienia, a Ty nie chcesz dopuścić tego do wiadomości, przegapisz okazję do przygotowania się na tę zmianę.

  • Problemy ze zdrowiem 

Nierozładowany stres kumuluje się w ciele, powodując bóle kręgosłupa, głowy czy karku, problemy żołądkowe, chroniczne zmęczenie, arytmię, a także nerwice, zaburzenia lękowe czy depresję.

Źródła
  1.  Z. Freud, Wstęp do psychoanalizy, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2021.
  2. L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Praktyka. Podręcznik akademicki, Eneteia, Warszawa 2006.
  3. P. Kleinman, Psychologia. Przewodnik dla lubiących rozkminiać bez bólu, tłum. A. Trzcińska-Hildenbrandt, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2022.
  4. J. Strelau, Psychologia akademicka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2021.
Author Alicja Skibińska picture

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.

Najchętniej czytane

egoizm-a-egocentryzm-jak-je-rozroznic-co-warto-wiedziec
Zdrowie psychiczne
1 min.
Egoizm a egocentryzm - jak je rozróżnić? Co warto wiedzieć?
27.07.2021
autyzm-wysokofunkcjonujacy-objawy-terapia
Zdrowie psychiczne
1 min.
Autyzm wysokofunkcjonujący – jak się objawia i jak sobie z nim radzić?
28.07.2022
jak-sie-uspokoic-jakie-sa-skuteczne-sposoby
Zdrowie psychiczne
1 min.
Jak można się szybko uspokoić? Sposoby na atak paniki, nerwy i stres
14.05.2021
czlowiek-empatyczny-co-to-znaczy-czym-sie-cechuje
Zdrowie psychiczne
1 min.
Kim jest człowiek empatyczny? Czemu służy empatia i czy można jej się nauczyć?
03.06.2022
Popularne w kategorii Zdrowie psychiczne
tesknota-czym-jest-jak-sobie-z-nia-radzic
Zdrowie psychiczne
2 min.
Tęsknota - czym jest? Jak sobie z nią radzić?
31.10.2021
Prywatne ubezpieczenie zdrowotne
Prywatne ubezpieczenie zdrowotne
Pakiety medyczne
Konsultacja lekarska online
Alergolog onlineChirurg onlineDermatolog onlineDiabetolog onlineEndokrynolog onlineGastrolog online
arrow-link
Zobacz więcej

Kim jesteśmy

Artykuły o zdrowiu

ul. Topiel 12, 00-342, Warszawa
Redakcja WelbiSara Łątkowska - redaktor naczelnyredakcja@welbi.pl

© 2024 Welbi. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Regulamin serwisuPolityka prywatnościPolityka cookies

Social media

  • facebook logo
  • instagram logo

Serwis welbi.pl ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej. Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były poprawne merytorycznie, jednakże decyzja dotycząca leczenia należy do lekarza. Redakcja i wydawca serwisu nie ponoszą odpowiedzialności wynikającej z zastosowania informacji zamieszczonych na stronach serwisu, który nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust 1 ustawy o działalności leczniczej.