Wyparcie – czym jest i kiedy się pojawia? Czy jest odwracalne?
Każdy człowiek czasami mierzy się z tak trudnymi emocjami, że ma wrażenie, iż ich nie udźwignie. W takich sytuacjach często pojawia się mechanizm wyparcia, czyli reakcja obronna odcinająca od traum, ciężkich przeżyć i nieakceptowanych uczuć.
![wyparcie-na-czym-polega-w-psychologii](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/4TJmdvifu0ZC5VmnUk4nJr/cd8d37a8e90492857bf3dce764dbd098/wyparcie-na-czym-polega-w-psychologii.jpg.jpg?w=1920&h=1280&fl=progressive&q=90&fm=jpg)
Polecane
![stres-jak-sobie-z-nim-radzic-jakie-sa-sposoby](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/5Qnm6eFmS6MGbYSMpJShIM/7b5647b7ad62d730ba011c98cf73c102/stres-jak-sobie-z-nim-radzic-jakie-sa-sposoby.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![poczucie-winy-jak-sie-go-pozbyc-jakie-sa-sposoby](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/36301Xnpd3wP33i3CUPBFx/a1bff769445812538b7bc4a8871d16f0/poczucie-winy-jak-sie-go-pozbyc-jakie-sa-sposoby.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![smutek-czym-jest-dlaczego-go-odczuwamy](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/4g63PPoUWUKBnYGrYWKXlR/0d6091cd6fea2e517a8cb0bacb8a3d02/smutek-czym-jest-dlaczego-go-odczuwamy.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
![jakie-sa-charaktery-co-warto-o-nich-wiedziec](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/5o4umSG2jJjYS6WfQQtrBD/05918d48ba5e0011bb664bf7717ef11b/jakie-sa-charaktery-co-warto-o-nich-wiedziec.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb)
Czym jest podświadomość?
Z pewnością niejednokrotnie się zastanawiasz, skąd wzięły się u Ciebie określone reakcje na różne zdarzenia albo dlaczego odczuwasz tak silne, nieprzyjemne emocje w reakcji na pozornie niewinną sytuację. Być może czasem nie do końca rozumiesz to, co się z Tobą dzieje. Takie wątpliwości mają miejsce dlatego, że nikt z nas nie zna siebie w stu procentach. Poza świadomym przeżywaniem każdy ma również część psychiki zwaną nieświadomością. Choć nie ma dostępu do przechowywanych w niej traum, impulsów i uczuć, to one i tak wpływają na to, czego doświadcza.
Twórcą pojęcia nieświadomości był Zygmunt Freud, czyli jeden z pionierów psychologii i psychoanalizy. Jego zdaniem każdy człowiek ma dostęp jedynie do niewielkiej części swoich procesów psychicznych. Można powiedzieć, że to, co widoczne, stanowi jedynie wierzchołek góry lodowej, a większość przekonań, emocji i potrzeb znajduje się „pod powierzchnią wody”.
W nieświadomości przechowywane są wszystkie te części psychiki, które nie są akceptowane lub wydają się zbyt trudne do zniesienia, np. głębokie lęki, egoistyczne i niemoralne potrzeby, skłonność do agresji i przemocy, krępujące wspomnienia, traumatyczne przeżycia oraz nieakceptowalne pragnienia seksualne. Dostęp do nich jest zablokowany, choć w nieuświadomiony sposób cały czas wpływają na podejmowane decyzje, automatyczne reakcje, przekonania czy emocje.
Nieco płycej ukryta jest tzw. podświadomość. Według Freuda jest to ta część psychiki, o której człowiek zwykle nie pamięta, jednak w razie potrzeby może mieć do niej dostęp. W jej obręb wchodzą np. przechowywana w pamięci wiedza oraz różnego rodzaju wspomnienia.
Mechanizmy obronne
Z nieświadomością oraz podświadomością powiązane jest również zagadnienie mechanizmów obronnych. Są to metody, za pomocą których mózg chroni psychikę przed tym, co wydaje się zbyt trudne, np. przed wewnętrznymi konfliktami, lękiem i cierpieniem. Są one całkowicie prawidłowe i naturalne. Pojawiają się już w czasie wczesnego dzieciństwa i pomagają w przystosowaniu się do otaczającego świata i rzeczywistości społecznej. Z czasem jednak pierwotne techniki powinny przerodzić się w dojrzalsze mechanizmy, bardziej odpowiadające potrzebom dorosłego człowieka, który jest w stanie poradzić sobie z szerszym zakresem sytuacji niż dziecko i czasami musi konfrontować się ze swoimi ograniczeniami. Zarówno całkowity brak mechanizmów obronnych, jak i ich nadużywanie bywają destrukcyjne dla psychiki i nie służą konstruktywnemu rozwiązywaniu problemów.
Wśród najczęstszych i najbardziej znanych mechanizmów obronnych można wymienić m.in. racjonalizację (poszukiwanie logicznych, zdroworozsądkowych wytłumaczeń swoich zachowań czy podjętych decyzji), projekcję (przypisywanie innym własnych nieakceptowanych tendencji i emocji), intelektualizację (oddzielenie procesu decyzyjnego od emocji) i sublimację (przekierowanie niepożądanych potrzeb i impulsów na bezpieczniejszy obiekt lub sposób rozładowania). Większość z nich jest potrzebna przynajmniej na jednym etapie rozwojowym, jednak w nadmiarze może sabotować ważne cele i uniemożliwiać przepracowanie problemów.
Wyparcie w psychologii
Wyparcie emocji, wspomnień czy impulsów bywa nazywane również represją i stanowi jeden z najczęściej przywoływanych mechanizmów obronnych. Polega na zablokowaniu niepożądanych, bolesnych przeżyć i niedopuszczaniu ich do świadomości. Ma ono dwie podstawowe funkcje. Z jednej strony chroni człowieka przed cierpieniem, z drugiej stoi na straży spójności jego osobowości. Dotyczy to sytuacji, w których wypierane uczucia, pragnienia, fantazje i wspomnienia nie są zgodne z obrazem siebie, w związku z czym mogłyby prowadzić do wstydu, poczucia winy i dylematów etycznych.
Istnieją dwa rodzaje wyparcia:
wyparcie pierwotne, które polega na wypieraniu zjawisk na bieżąco, bez dopuszczania ich do świadomości; najczęściej ma miejsce w dzieciństwie,
wyparcie wtórne, nazywane również następczym, pozwalające na spychanie do nieświadomości zdarzeń, które już były obecne w świadomości.
Oczywiście ludzki mózg nie jest doskonały i w związku z tym nie jest w stanie całkowicie pozbyć się tego, co niepożądane. Wyparte przeżycia co jakiś czas dają więc o sobie znać, np. w postaci snów, gwałtownych reakcji emocjonalnych lub dolegliwości somatycznych. Dlatego wypieranie tego, co nieprzyjemne, nie jest najlepszym rozwiązaniem. Choć w niektórych sytuacjach może się okazać potrzebne i użyteczne, w dalszej perspektywie zdecydowanie lepiej jest zmierzyć się ze swoimi trudnościami i postarać się je przepracować.
Konsekwencje wypierania trudnych emocji
Długotrwałe wypieranie swoich przeżyć i emocji może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji, takich jak:
Niewyciąganie wniosków z wcześniejszych błędów
Jeśli nie pozwolisz sobie na przeżycie straty (np. zawiedzionych oczekiwań, złudzeń na temat relacji z jakąś osobą itp.) i nie przeanalizujesz jej, kiedy emocje już opadną, nie dasz sobie szansy na uniknięcie podobnej sytuacji w przyszłości, np. poprzez odejście od partnera stosującego przemoc.
Brak przygotowania na niekorzystny obrót spraw
Wypierając ryzyko i zbliżające się problemy, nie przygotowujesz się na to, co prawdopodobnie nastąpi. Jeśli na przykład w Twojej firmie szykują się zwolnienia, a Ty nie chcesz dopuścić tego do wiadomości, przegapisz okazję do przygotowania się na tę zmianę.
Problemy ze zdrowiem
Nierozładowany stres kumuluje się w ciele, powodując bóle kręgosłupa, głowy czy karku, problemy żołądkowe, chroniczne zmęczenie, arytmię, a także nerwice, zaburzenia lękowe czy depresję.
- Z. Freud, Wstęp do psychoanalizy, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2021.
- L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Praktyka. Podręcznik akademicki, Eneteia, Warszawa 2006.
- P. Kleinman, Psychologia. Przewodnik dla lubiących rozkminiać bez bólu, tłum. A. Trzcińska-Hildenbrandt, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2022.
- J. Strelau, Psychologia akademicka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2021.
![Author Alicja Skibińska picture](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/4HixbAivpHWoKEw4GVk0MU/ae88ad51c7c887f6b9737a9f688f63e5/Alicja_Skibi__ska.jpg?w=100&h=100&fl=progressive&q=90&fm=jpg&fit=thumb)
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
Najchętniej czytane
![jak-sie-uspokoic-jakie-sa-skuteczne-sposoby](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/4aBgReJihlX6BRsNfJCBsQ/5906615599985a50b1e790b34604ba22/jak-sie-uspokoic-jakie-sa-skuteczne-sposoby.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb&f=face)
![lek-przed-ptakami-awizofobia-jakie-sa-przyczyny-i-objawy](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/6kW6ex6G0nXCFg4ojD0pSW/5fb95d0dac79d6e53dd3126d0e4ea417/lek-przed-ptakami-awizofobia-jakie-sa-przyczyny-i-objawy.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb&f=face)
![zawisc-co-to-jest-jak-sobie-z-nia-poradzic](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/2CSamIwsWytZfMadW6I2Xq/7f4971b89e5a745e85b4f5f404bee85d/zawisc-co-to-jest-jak-sobie-z-nia-poradzic.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb&f=face)
![czlowiek-empatyczny-co-to-znaczy-czym-sie-cechuje](https://images.ctfassets.net/skltjd930ae2/7CqyxtYVwcJvZ6WXBwGz7/b3f19e6aca98099e6b4fe4c41b535e55/czlowiek-empatyczny-co-to-znaczy-czym-sie-cechuje.jpg?w=250&h=250&fl=progressive&q=50&fm=jpg&fit=thumb&f=face)