Jak definiowana jest inteligencja?

Rodzaje inteligencji – inteligencja płynna i skrystalizowana

Istnieje wiele klasyfikacji inteligencji, jednak najbardziej podstawowy podział rozróżnia jej dwa rodzaje. Zgodnie z teorią Cattella-Horna inteligencja płynna jest uzależniona od fizjologicznych właściwości mózgowych danej jednostki, a tym samym jest uwarunkowana genetycznie. Z kolei inteligencja skrystalizowana to efekt doświadczenia i uczenia się, co oznacza, że jest ona uwarunkowana kulturowo. Obecnie poziom IQ, czyli iloraz inteligencji, bada się głównie w oparciu o te dwa jej rodzaje. W praktyce inteligencja płynna jest wrodzonym potencjałem jednostki, natomiast skrystalizowana jest nabywana w ciągu życia i jej poziom może się zmieniać w zależności od doświadczeń i chęci do uczenia się. 

Teoria inteligencji wielorakich Howarda Gardnera

W 1983 roku Howard Gardner stworzył koncepcję inteligencji wielorakich, która miała ogromny wpływ na rozwój psychologii i tworzenie testów do badania inteligencji, a także na ogólne podejście do zdolności umysłowych ludzi. Zgodnie z teorią Gardnera można wyróżnić osiem rodzajów inteligencji:

• lingwistyczną – osoba z wysokim poziomem tego typu inteligencji potrafi doskonale władać językiem mówionym, pisać, tworzyć opowiadania, wiersze, różne treści, a także wypowiadać się i wymyślać historie;

• przestrzenno-wizualną – opisującą umiejętność odnajdywania się w przestrzeni, znajdowania drogi, zdolność manipulowania przedmiotami, umiejętność rysowania;

• matematyczno-logiczna – osoba obdarzona wysokim poziomem takiego typu inteligencji jest świetna w matematyce, logice, fizyce, umiejętnie stawia hipotezy, a także wyciąga wnioski;

• muzyczna – ten rodzaj inteligencji zapewnia zdolność rozpoznawania dźwięków i tworzenia ich, a także grania, tańca i śpiewu;

• interpersonalna – wpływa na kontakty międzyludzkie, pomaga w rozpoznawaniu emocji i doświadczeń innych ludzi;

• intrapersonalna – odnosi się do rozumienia siebie, świata wewnętrznych przeżyć i doświadczeń oraz autorefleksji;

• naturalistyczna – pozwala na wczuwanie się w otaczającą przyrodę i świat natury; jednostka o wysokiej inteligencji naturalistycznej dobrze rozpoznaje różne gatunki zwierząt i roślin;

• kinestetyczna – zapewnia aktywność, zręczność, umiejętność manipulacji przedmiotami i zdolności techniczne. 

Koncepcja Gardnera sprawiła, że inteligencja przestała być kojarzona wyłącznie z wąsko pojętymi zdolnościami poznawczymi, a stała się szerszym pojęciem.

Inteligencja emocjonalna 

Jedną z najnowszych koncepcji dotyczących typów inteligencji jest teoria Daniela Golemana, który uznał, że w życiu znaczenie mają nie tylko ogólne zdolności poznawcze, ale także intuicja i inteligencja emocjonalna. Pojęcie to odnosi się do empatii, umiejętności kierowania własnymi uczuciami, rozpoznawania emocji innych i odczytywania ich intencji. Zdaniem Golemana tylko jednostka obdarzona wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej ma szansę na odniesienie sukcesu w życiu.

W praktyce te zdolności mogą być wykorzystywane w wielu obszarach życia, a więc zarówno w pracy zawodowej, jak i w życiu rodzinnym, osobistym oraz rozwoju zainteresowań i pasji. Osoby o wysokim poziomie inteligencji emocjonalnej cechują się dużą świadomością własnych emocji, asertywnością, chęcią do podejmowania różnych zmian w życiu, umiejętnością łagodzenia konfliktów, empatią, a także motywacją wewnętrzną. Więcej na temat inteligencji emocjonalnej dowiesz się z artykułu: https://www.welbi.pl/inteligencja-emocjonalna-co-to-jest-jak-ja-rozwijac/

1. H. Gardner, Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, Wydawnictwo MT Biznes, 2002. 
2. J. Hawkins, S. Blakeslee, Istota inteligencji, Wydawnictwo Helion, 2006. 
3. P. Marcinek, Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości, „Gerontologia Polska” 2007, nr 15. 
4. U. Stańczyk, P. Gajdziszewska-Dudek, O znaczeniu inteligencji emocjonalnej w życiu zawodowym, „Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska” 2015, nr 85. 
5. J. Strelau, O inteligencji człowieka, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1987. 
6. J. Strelau, B. Zawadzki, Psychologia różnic indywidualnych, Wydawnictwo Scholar, 2006.