Jak definiowana jest inteligencja?
Karolina Sęczkowska
Alicja Skibińska
19.01.2023
Aktualizacja: 19.01.2023
Inteligencja to pojęcie bardzo trudne do zdefiniowania, ponieważ różni autorzy podchodzą do tego terminu w inny sposób. W języku potocznym inteligencją określa się sprawność myślenia i umiejętność uczenia się.
Inteligencja to pojęcie bardzo złożone, mające wiele różnych definicji. Przykładowo zdaniem J. Strelaua „inteligencja to konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność działań, wymagających procesów poznawczych. Warunki te kształtują się w wyniku interakcji genotypu, środowiska i własnej aktywności człowieka” (inteligencja definicja). Natomiast według G. Fergusona inteligencja to zdolność uczenia się. Jeszcze w latach 80. XX wieku była ona uznawana za umiejętność wyłącznie umysłową, powiązaną z innymi możliwościami. Dopiero w kolejnej dekadzie stwierdzono, że inteligencja jest czymś więcej i może obejmować zdolność metapoznawczą, emocjonalną, a także umiejętność przystosowania się do otoczenia i korzystania z własnych doświadczeń.
Polecane
Rodzaje inteligencji – inteligencja płynna i skrystalizowana
Istnieje wiele klasyfikacji inteligencji, jednak najbardziej podstawowy podział rozróżnia jej dwa rodzaje. Zgodnie z teorią Cattella-Horna inteligencja płynna jest uzależniona od fizjologicznych właściwości mózgowych danej jednostki, a tym samym jest uwarunkowana genetycznie. Z kolei inteligencja skrystalizowana to efekt doświadczenia i uczenia się, co oznacza, że jest ona uwarunkowana kulturowo. Obecnie poziom IQ, czyli iloraz inteligencji, bada się głównie w oparciu o te dwa jej rodzaje. W praktyce inteligencja płynna jest wrodzonym potencjałem jednostki, natomiast skrystalizowana jest nabywana w ciągu życia i jej poziom może się zmieniać w zależności od doświadczeń i chęci do uczenia się.
Teoria inteligencji wielorakich Howarda Gardnera
W 1983 roku Howard Gardner stworzył koncepcję inteligencji wielorakich, która miała ogromny wpływ na rozwój psychologii i tworzenie testów do badania inteligencji, a także na ogólne podejście do zdolności umysłowych ludzi. Zgodnie z teorią Gardnera można wyróżnić osiem rodzajów inteligencji:
lingwistyczną – osoba z wysokim poziomem tego typu inteligencji potrafi doskonale władać językiem mówionym, pisać, tworzyć opowiadania, wiersze, różne treści, a także wypowiadać się i wymyślać historie;
przestrzenno-wizualną – opisującą umiejętność odnajdywania się w przestrzeni, znajdowania drogi, zdolność manipulowania przedmiotami, umiejętność rysowania;
matematyczno-logiczna – osoba obdarzona wysokim poziomem takiego typu inteligencji jest świetna w matematyce, logice, fizyce, umiejętnie stawia hipotezy, a także wyciąga wnioski;
muzyczna – ten rodzaj inteligencji zapewnia zdolność rozpoznawania dźwięków i tworzenia ich, a także grania, tańca i śpiewu;
interpersonalna – wpływa na kontakty międzyludzkie, pomaga w rozpoznawaniu emocji i doświadczeń innych ludzi;
intrapersonalna – odnosi się do rozumienia siebie, świata wewnętrznych przeżyć i doświadczeń oraz autorefleksji;
naturalistyczna – pozwala na wczuwanie się w otaczającą przyrodę i świat natury; jednostka o wysokiej inteligencji naturalistycznej dobrze rozpoznaje różne gatunki zwierząt i roślin;
kinestetyczna – zapewnia aktywność, zręczność, umiejętność manipulacji przedmiotami i zdolności techniczne.
Koncepcja Gardnera sprawiła, że inteligencja przestała być kojarzona wyłącznie z wąsko pojętymi zdolnościami poznawczymi, a stała się szerszym pojęciem.
Inteligencja emocjonalna
Jedną z najnowszych koncepcji dotyczących typów inteligencji jest teoria Daniela Golemana, który uznał, że w życiu znaczenie mają nie tylko ogólne zdolności poznawcze, ale także intuicja i inteligencja emocjonalna. Pojęcie to odnosi się do empatii, umiejętności kierowania własnymi uczuciami, rozpoznawania emocji innych i odczytywania ich intencji. Zdaniem Golemana tylko jednostka obdarzona wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej ma szansę na odniesienie sukcesu w życiu.
W praktyce te zdolności mogą być wykorzystywane w wielu obszarach życia, a więc zarówno w pracy zawodowej, jak i w życiu rodzinnym, osobistym oraz rozwoju zainteresowań i pasji. Osoby o wysokim poziomie inteligencji emocjonalnej cechują się dużą świadomością własnych emocji, asertywnością, chęcią do podejmowania różnych zmian w życiu, umiejętnością łagodzenia konfliktów, empatią, a także motywacją wewnętrzną. Więcej na temat inteligencji emocjonalnej dowiesz się z artykułu: https://www.welbi.pl/inteligencja-emocjonalna-co-to-jest-jak-ja-rozwijac/
- H. Gardner, Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, Wydawnictwo MT Biznes, 2002.
- J. Hawkins, S. Blakeslee, Istota inteligencji, Wydawnictwo Helion, 2006.
- P. Marcinek, Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości, „Gerontologia Polska” 2007, nr 15.
- U. Stańczyk, P. Gajdziszewska-Dudek, O znaczeniu inteligencji emocjonalnej w życiu zawodowym, „Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska” 2015, nr 85.
- J. Strelau, O inteligencji człowieka, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1987.
- J. Strelau, B. Zawadzki, Psychologia różnic indywidualnych, Wydawnictwo Scholar, 2006.
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
Najchętniej czytane
