Inteligencja emocjonalna - czym jest i czy można ją rozwijać?
Anna Dobroń
31.10.2021
Aktualizacja: 30.09.2022
Inteligencja emocjonalna to pojęcie młode, więc jego definicja wciąż pozostaje kwestią dyskusyjną. Zazwyczaj określa się tym mianem zdolność rozumienia emocji własnych i innych ludzi, powiązaną z umiejętnością radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami, zwłaszcza w relacjach interpersonalnych.
Pojęciem inteligencji ludzie posługują się od połowy XIX wieku. Początkowo odnosiło się ono do osób utrzymujących się z pracy umysłowej. Z czasem określono tym mianem kompetencje do wykonywania takich zawodów. Sprawność intelektualną, pojętą jako zdolność logicznego myślenia czy zapamiętywania, zaczęto mierzyć specjalnymi testami, których wynikiem był tzw. iloraz inteligencji (IQ). W latach 80. ubiegłego wieku poddano obserwacji osoby o nieprzeciętnie wysokich wynikach. Okazało się, że nie wszyscy z nich osiągnęli życiowe sukcesy. Badacze uznali więc, że obowiązujące pojęcie inteligencji należy zdefiniować na nowo.
Polecane
Co to jest inteligencja emocjonalna?
Kiełkującą ideę inteligencji emocjonalnej spopularyzował amerykański psycholog Daniel Goleman. W 1996 roku ukazała się jego książka pt. Inteligencja emocjonalna, która błyskawicznie stała się bestsellerem. Goleman zapełnił lukę w sposobie pojmowania inteligencji, otwierając jej definicję na takie stany, jak smutek, złość, radość czy poczucie winy - emocje, które mają niebagatelny wpływ na skuteczność naszych działań. To właśnie one sprawiają, że osoby o wysokim IQ często nie osiągają wysokiej pozycji zawodowej czy powodzenia w małżeństwie, podczas gdy takie sukcesy mogą stać się udziałem ludzi o przeciętnych zdolnościach intelektualnych.
Zgodnie z definicją sformułowaną przez Golemana wysoka inteligencja emocjonalna to zdolność rozumienia i kontrolowania własnych emocji, a także umiejętność empatii, czyli rozpoznawania uczuć innych ludzi. Służą one skutecznemu działaniu, ponieważ pozwalają na zbudowanie silnego poczucia własnej wartości czy na adekwatne reagowanie na zachowania swoich bliskich. Według Golemana kompetencje te nie są ważniejsze od sprawności w zakresie abstrakcyjnego myślenia lub czytania ze zrozumieniem - uzupełniają zdolności mierzone testami inteligencji.
Składniki inteligencji emocjonalnej
Definicja Daniela Golemana stała się przedmiotem dyskusji, która do dziś nie została jednoznacznie rozstrzygnięta. Psychologowie zgadzają się jednak co do tego, że na inteligencję emocjonalną składają się dwa rodzaje kompetencji - te dotyczące relacji z samym sobą (np. radzenia sobie z emocjami) i te niezbędne w relacjach z innymi ludźmi (umiejętności społeczne).
W zakres kompetencji dotyczących własnej osoby najczęściej wliczamy:
samoświadomość - umiejętność nazywania własnych uczuć i ich konstruktywnego przeżywania, znajomość swoich preferencji, wartości itp.,
samokontrolę - zdolność panowania nad swoimi emocjami, np. postępowania w zgodzie z przekonaniami czy skutecznego działania w stresie,
samoocenę - poczucie własnej wartości niezależne od opinii innych osób, znajomość własnego potencjału i słabych stron.
Za najważniejsze spośród kompetencji społecznych uznajemy:
empatię - umiejętność rozpoznawania emocji innych osób, dzięki której możliwe jest zrozumienie ich pragnień czy problemów, wspomaganie w trudnych sytuacjach,
zdolności interpersonalne, takie jak asertywność, współpraca czy perswazja - umiejętność budowania relacji oraz odgrywania ról społecznych.
Jak można rozwijać inteligencję emocjonalną?
Inteligencja emocjonalna, w odróżnieniu od ilorazu inteligencji, nie jest wrodzona ani trudna do zmodyfikowania. Związanych z nią umiejętności uczymy się od dziecka i możemy je stale rozwijać. Niska inteligencja emocjonalna najczęściej występuje u osób, które w wieku dziecięcym nie miały odpowiednich wzorców radzenia sobie z własnymi uczuciami i budowania relacji interpersonalnych. Takim ludziom trudniej jest osiągać życiowe sukcesy, co jednak nie oznacza, że są skazani na porażkę. W gruncie rzecz każde życiowe doświadczenie to trening inteligencji emocjonalnej. Można także rozwijać ją w sposób systematyczny.
Jeśli chcesz zbudować silne poczucie własnej wartości, nauczyć się rozpoznawać własne emocje czy rozwijać swoje kompetencje społeczne, możesz wziąć udział w profesjonalnych warsztatach lub sięgnąć do bogatej literatury poświęconej inteligencji emocjonalnej. Sądzisz, że tego rodzaju inspiracja nie rozwiąże twoich problemów? Skorzystaj z psychoterapii. Pozwoli ci ona lepiej zrozumieć siebie, skonfrontować się z przyczynami swoich trudności, wzmocnić wiarę we własne możliwości oraz zmienić swoje schematy myślenia i działania na takie, które pozwalają osiągnąć upragnione szczęście.
Samodzielną pracę nad inteligencją emocjonalną możesz oprzeć o prowadzenie swego rodzaju pamiętnika - poświęconego nie tyle zdarzeniom z życia, ile powiązanym z nimi stanom emocjonalnym. Opisywanie swoich nastrojów ułatwi ci ich zrozumienie. Aby siebie naprawdę dobrze poznać, na co dzień zadawaj sobie pytania o swoje prawdziwe motywacje czy obawy. Tylko z taką samowiedzą będziesz w stanie przejąć kontrolę nad swoim życiem. Ułatwi ci ona także zrozumienie innych ludzi i budowanie relacji, które będą satysfakcjonujące dla obu stron.
- D. Goleman, Inteligencja emocjonalna, tł. A. Jankowski, Poznań 1997.
- M. Krokowski, P. Rydzewski, Zarządzanie emocjami, Łódź 2002.
- J. Segal, Jak pogłębić inteligencję emocjonalną, tł. M. Jałocho, P. Kołyszko, I. Szyszkowska-Andruszko, Warszawa 2006.
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
