Żywienie pozajelitowe – co to jest? Kiedy jest konieczne?

Na czym polega żywienie pozajelitowe?

Żywienie pozajelitowe (parenteralne), czyli podawanie związków odżywczych bezpośrednio do krwiobiegu, jest stosowane u osób, u których z różnych przyczyn niemożliwe jest żywienie dojelitowe, np. z powodu choroby jelit. Polega ono na dożylnym podawaniu specjalnie do tego przeznaczonych preparatów żywieniowych, zawierających w swoim składzie ściśle określoną ilość składników odżywczych:

• lipidów (tłuszczów) – zapewniają 25–30% zapotrzebowania energetycznego i zapobiegają niedoborom kwasów tłuszczowych w organizmie chorego,

• aminokwasów, z wyłączeniem argininy i glutaminy,

• węglowodanów – pod postacią dekstrozy w różnych stężeniach – 40%, 50% i 70%,

• elektrolitów (sodu, magnezu, wapnia, potasu i fosforanów), mikroelementów i witamin.

Żywienie parenteralne może być stosowane jako jedyny sposób odżywienia (całkowite żywienie pozajelitowe) lub jako uzupełnienie żywienia dojelitowego, jeśli nie jest ono wystarczające do zapewnienia właściwego odżywienia pacjenta (częściowe żywienie pozajelitowe). Z uwagi na wysoką osmolarność preparatów (liczbę moli na litr roztworu) preferowane jest ich podawanie do dużych naczyń żylnych (przez wkłucie centralne lub specjalne porty naczyniowe). W przypadku krótkotrwałego żywienia parenteralnego (poniżej 2 tygodni) dopuszcza się podawanie preparatów o obniżonej osmolarności (poniżej 800 mosm/l) do wkłucia obwodowego.

• Sprawdź też: https://www.welbi.pl/niedozywienie-co-to-jest-jakie-sa-rodzaje-i-skutki/. 

Dla kogo? Wskazania do żywienia pozajelitowego

Zastanawiasz się kiedy konieczne jest włączenie żywienia parenteralnego? Zarówno domowe żywienie pozajelitowe, jak i prowadzone w warunkach szpitalnych może być konieczne u pacjentów z chorobami układu pokarmowego lub z innymi ciężkimi schorzeniami. Niedożywienie wymagające leczenia żywieniowego może być objawem raka żołądka, innych chorób nowotworowych czy zaburzeń wchłaniania.

Wskazaniami do żywienia pozajelitowego są m.in.:

• rak lub inne zwężenie jelita,

• niedrożność jelita cienkiego,

• wybrane przetoki przewodu pokarmowego (nieprawidłowe połączenia, np. pomiędzy dwiema pętlami jelit) ,

• powikłania pooperacyjne związane z przeciekiem w obrębie jelit,

• długotrwałe silne wymioty lub ciężka biegunka prowadząca do niedożywienia,

• zwiększone zapotrzebowanie energetyczne u pacjentów z posocznicą (sepsą) lub urazem wielonarządowym,

• wrodzone wady lub niedojrzałość układu pokarmowego u noworodków i niemowląt,

• przewidywany okres braku możliwości odżywiania doustnego przez ponad 7 dni,

• ciężkie ostre zapalenie trzustki.

Pamiętaj, że w miarę możliwości w każdym przypadku należy dążyć do odżywiania dojelitowego. Jest ono nie tylko najbardziej fizjologiczne, ale wiąże się także z mniejszą ilością powikłań i niższym kosztem niż żywienie pozajelitowe.

• Dowiedz się również więcej o grzybicy gardła: https://www.welbi.pl/grzybica-gardla-przyczyny-objawy-leczenie/.

Żywienie pozajelitowe – kiedy jest przeciwwskazane?

Nie u każdej osoby można stosować żywienie parenteralne. Decyzję co do jego włączenia podejmuje lekarz na podstawie całości obrazu klinicznego pacjenta. Do przeciwwskazań do żywienia pozajelitowego należą m.in.:

• możliwość żywienia dojelitowego,

• śmierć mózgowa pacjenta,

• ciężkie zaburzenia metaboliczne lub niestabilność hemodynamiczna pacjenta – przed włączeniem żywienia parenteralnego należy ustabilizować stan chorego.

Odpowiednia kwalifikacja i przygotowanie do żywienia pozajelitowego (w tym założenie odpowiedniego dojścia dożylnego i wykonanie badań laboratoryjnych) ma na celu zapewnienie choremu jak najlepszego, dopasowanego do jego indywidualnych potrzeb, leczenia żywieniowego. W ten sposób dąży się również do zmniejszenia ryzyka powikłań.

Jakie mogą być powikłania żywienia pozajelitowego?

Powikłania żywienia pozajelitowego mogą być związane z koniecznością uzyskania dostępu dożylnego, obecnością cewnika w naczyniu krwionośnym lub pojawieniem się zaburzeń metabolicznych w wyniku podawania preparatu żywieniowego. W trakcie zakładania wkłucia centralnego istnieje ryzyko wystąpienia odmy opłucnej, zatoru powietrznego, krwawienia, zakrzepicy lub uszkodzenia ściany naczynia żylnego. Może również dojść do zakażenia cewnika lub skóry w okolicy wkłucia.

Powikłania metaboliczne żywienia pozajelitowego obejmują, hiperglikemię (podwyższone stężenie glukozy we krwi), zaburzenia elektrolitowe i zaburzenia czynności wątroby. Groźnym powikłaniem jest również zespół ponownego odżywienia (ang. refeeding syndrome), na który są w szczególności narażone osoby ciężko niedożywione, w tym osoby uzależnione od alkoholu. W przebiegu schorzenia obserwuje się zaburzenia elektrolitowe, m.in.: dość charakterystyczną hipofosfatemię (obniżone stężenie fosforu we krwi), niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, drgawki, niewydolność oddechową, a nawet śpiączkę. Przestrzeganie zasad żywienia pozajelitowego, regularne monitorowanie stanu chorego i badania laboratoryjne pozwalają na wczesne wykrycie zespołu ponownego odżywienia i włączenie odpowiedniego leczenia.

Żywienie pozajelitowe u dzieci

W razie konieczności żywienie pozajelitowe może być stosowane również u dzieci, u których niemożliwe jest skuteczne odżywianie doustne lub dojelitowe. Nie istnieje dolna granica wieku dla żywienia parenteralnego w populacji pediatrycznej – może być ono stosowane zarówno u noworodków (w tym urodzonych przedwcześnie), niemowląt, jak i u starszych dzieci. Żywienie pozajelitowe u najmłodszych pacjentów wymaga szczególnego doświadczenia personelu medycznego i ścisłego przestrzegania wytycznych dotyczących składu podawanych preparatów. Jeśli masz wątpliwości co do planowanego leczenia żywieniowego u swojego dziecka – porozmawiaj z pediatrą, który odpowie na wszystkie nurtujące Cię pytania.