Dyslipidemia aterogenna – zaburzenie gospodarki lipidowej. Na czym polega?

Dyslipidemia aterogenna – co to jest?

Dyslipidemia aterogenna (inaczej dyslipidemia cukrzycowa, aterogenna triada lipidowa) to zaburzenie gospodarki lipidowej, polegające na podwyższonych stężeniach triglicerydów (TG) i jednocześnie spadku stężenia cholesterolu frakcji HDL. Polega na obecności nadmiernych ilości kwasów tłuszczowych i triglicerydów we krwi i w wątrobie. 

Za nieprawidłowe poziomy wskaźników wskazujące na dyslipidemię aterogenną uznaje się: 

• stężenie TG > 150 mg/dl u obu płci; 

• stężenie HDL < 40 mg/dl u mężczyzn i < 50 mg/dl u kobiet [1]. 

Dyslipidemia aterogenna jest poważnym zaburzeniem, które zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań mikronaczyniowych (m.in.: neuropatii, nefropatii, retinopatii) i makronaczyniowych (m.in.: zawału serca, udaru mózgu, zgonu sercowego, choroby naczyń obwodowych).

Przyczyny dyslipidemii aterogennej

Dyslipidemia aterogenna nie jest samodzielną jednostką chorobową, a zaburzeniem, które często wynika z obecności innych schorzeń. Wśród chorób predysponujących do jej rozwinięcia się specjaliści wymieniają: hipercholesterolemię, hiperlipidemię mieszaną, hipertriglicerydemię, chorobę rybich oczu, chorobę tangierską, rodzinny niedobór acylotransferazy lecytynowo-cholesterolowej. Najczęściej jednak dyslipidemia aterogenna rozwija się u chorych na cukrzycę typu 2 z zespołem metabolicznym.

Czynnikiem odpowiedzialnym za powstanie zaburzenia są błędy żywieniowe, a właściwie nadmierne spożycie tłuszczów nasyconych. Jak dowiodły jedne z badań, wzrost stężenia triglicerydów zaledwie o 1 mmol/l zwiększa ryzyko epizodów wieńcowych o 32% u mężczyzn i o 76% u kobiet. Natomiast stężenie triglicerydów > 178 mg/dl zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych o 76% [2].

Rozpoznanie dyslipidemii aterogennej 

Do rozpoznania dyslipidemii aterogennej niezbędne jest określenie profilu lipidowego, tzw. lipidogramu. To badanie, które obejmuje pomiar: cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL, cholesterolu frakcji LDL i triglicerydów. Materiałem badania jest krew. Badanie lipidogramu wymaga odpowiedniego przygotowania.

Profil lipidowy jest badaniem wchodzącym w skład podstawowej profilaktyki zdrowia i diagnostyki m.in. miażdżycy. Lipidogram powinien być wykonywany przez każdą osobę dorosłą minimum raz w roku. Oznaczenie profilu lipidowego szczególnie zalecane jest osobom: otyłym lub mającym nadwagę, mało aktywnym fizycznie, palącym papierosy, chorującym na przewlekłe schorzenia nerek i reumatoidalne zapalenie stawów, w których rodzinie występują przypadki chorób układu krążenia, nadciśnienia i miażdżycy. 

Jak leczyć dyslipidemię aterogenną?

Dyslipidemia aterogenna wymaga wdrożenia leczenia. To, jaka terapia zostanie wybrana, zależy przede wszystkim od oceny ryzyka sercowo-naczyniowego i stopnia zaawansowania zaburzenia lipidowego. 

Podstawą leczenia jest modyfikacja diety. Zmiany w sposobie i jakości żywienia są niezbędne dla powodzenia terapii. Przede wszystkim ogranicz spożycie węglowodanów, a w szczególności cukrów prostych. Produkty, będące źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych (określanych niezdrowymi tłuszczami), powinny stanowić nie więcej niż 7% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Natomiast produkty będące źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych (zdrowych tłuszczów) optymalnie pokrywają 35% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Dobrze, by dobowe spożycie cholesterolu nie przekraczało 300 mg [1]. Wskazówki te dotyczą nie tylko osób z zaburzeniami lipidowymi, ale są rekomendacją żywienia i właściwego spożywania tłuszczów dla każdej osoby.

Leczenie farmakologiczne dyslipidemii aterogennej jest indywidualnie dla każdego pacjenta i zależy od wyników lipidogramu. Lekami pierwszego wyboru są najczęściej fibraty lub statyny. Lekarz może zalecić również przyjmowanie kwasów tłuszczowych omega-3 w dawkach farmakologicznych. W przypadku poważnych zaburzeń lipidowych stosowane jest leczenie skojarzone, polegające na łączeniu statyny z fibratami i kwasami omega-3. 

Dyslipidemia aterogenna – zalecenia dla pacjentów

Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych polega na osiągnięciu właściwego stężenia cholesterolu frakcji LDL poniżej 115 mg/dl, a jeśli jest to możliwe poniżej 70 mg/dl. Pożądane stężenie dla cholesterolu frakcji HDL przekracza 40 mg/dl u mężczyzn i 50 mg/dl u kobiet, a stężenie dla triglicerydów powinno wynosić poniżej 150 mg/dl [2]. Ustabilizowanie gospodarki lipidowej możliwe jest przede wszystkim za pomocą diety. Bardzo dobrym sposobem żywienia, wspierającym też leczenie dyslipidemii aterogennej, jest dieta DASH, uznawana za jedną z najzdrowszych diet na świecie. 

Leczenie, ale też zapobieganie dyslipidemii klinicznej oprócz diety powinno uwzględniać zmianę stylu życia, polegającą na zwiększeniu aktywności fizycznej i redukcji masy ciała.