Halitoza – przyczyny i leczenie nieprzyjemnego problemu

Halitoza – co to jest i jak się objawia?

Halitoza to stan dotykający ludzi w każdym wieku, niezależnie od płci. Termin ten określa nieprzyjemny zapach z jamy ustnej o charakterze ciągłym. Pacjenci zgłaszają uczucie odoru w ustach, w nosie i w gardle. Zapach powstaje na skutek wydychanych związków siarki. Międzynarodowe Towarzystwo ds. Badania Odoru Oddechowego wyróżnia trzy typy halitozy. Najczęściej diagnozowana jest halitoza prawdziwa, która dotyczy ponad 90% przypadków [1]. Nieprzyjemny zapach wyczuwalny jest zarówno przez osobę dotkniętą problemem, jak i przez ludzi przebywających w jej towarzystwie. Problem halitozy jest powszechny i może dotyczyć nawet 60% populacji światowej [1]. Przeważającą grupą pacjentów są mężczyźni i osoby powyżej 60. roku życia. Drugim typem jest pseudohalitoza, o której mówimy wtedy, gdy nieprzyjemny zapach jest wyczuwalny tylko przez pacjenta, ale nie przez osoby trzecie. Natomiast halitofobia to stan, kiedy pacjent pomimo udanego leczenia halitozy i braku przyczyn, które mogą sprzyjać jej rozwojowi, jest przekonany o ciągłym jej istnieniu. Halitofobia najczęściej dotyka osoby, które w wyniku halitozy doświadczyły nieprzyjemnych, a nawet traumatycznych doświadczeń społecznych i z obawy o nawrót choroby ciągle zgłaszają uczucie odoru.

Przyczyny halitozy 

W ponad 90% przypadków za rozwój halitozy odpowiadają zaburzenia w jamie ustnej i zepsute zęby [2]. Najczęściej dochodzi do nich na skutek nadmiernej aktywności Gram-ujemnych beztlenowych bakterii, które produkują związki wonne, np.: siarkowodór, metanotiol, siarczek dimetylu. Gazy te charakteryzuje intensywny gnilny zapach. Drobnoustroje bytują w całej przestrzeni jamy ustnej, jednak najbardziej osadzają się na powierzchni języka (tworząc biało-zielony nalot) i w kieszonkach dziąseł. Nieusuwane, namnażają się, prowadząc do gnilnych procesów nabłonka jamy ustnej.

Główną przyczyną halitozy jest nieprawidłowa higiena jamy ustnej, a właściwie nieumiejętne szczotkowanie zębów, pomijanie oczyszczania przestrzeni międzyzębowych i języka. Konsekwencją tego jest nie tylko halitoza, lecz także zapalenie przyzębia (halitoza jest jego objawem), które nieleczone skutkuje m.in. utratą zębów. Do zapalenia przyzębia dochodzi w wyniku patologicznej aktywności bakterii w kieszonkach dziąseł, które prowadzą do procesów gnilnych i obumierania tkanki. Charakterystycznym objawem stanu zapalnego jest swędzenie dziąseł. Jako przyczynę halitozy wskazuje się również na próchnicę, szczególnie tę niewidoczną gołym okiem, a rozwijającą się we wnętrzu zęba. Problem długo rozwijającej się próchnicy najczęściej dotyka osoby unikające regularnych wizyt u stomatologa, m.in. z powodu dentofobii. Z problemem nadmiernie nieprzyjemnego oddechu często borykają się pacjenci noszący aparat ortodontyczny lub protezy i mostki. Wówczas do namnożenia bakterii dochodzi zarówno w obrębie dziąseł, jak i błon śluzowych jamy ustnej, ale też na powierzchni przyrządów, szczególnie niedokładnie szczotkowanej protezy.

Wśród innych przyczyn halitozy wymienia się: przewlekłe zapalenie zatok (z zalegającą w nich ropną wydzieliną), choroby dolnych dróg oddechowych, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, niewydolność wątroby, kwasicę ketonową, infekcje dróg pokarmowych, anginę, dysfunkcję ślinianek, ropnie dróg oddechowych, a nawet niedobory cynku. Tymczasowa halitoza może ujawnić się również podczas menstruacji. Pojawiający się wówczas nadmiernie nieprzyjemny zapach z ust powstaje na skutek zmiany stężenia hormonów we krwi kobiety. 

U części pacjentów mamy do czynienia z tymczasową halitozą, która ujawnia się zaraz po przebudzeniu. Mówimy wówczas o porannej halitozie. Stan ten nie jest uznawany za patologiczny. Co więc sprawia, że poranny oddech niektórych osób jest szczególnie nieprzyjemny? Ma to związek z ilością wydzielanej śliny podczas snu i rodzajem spożywanych pokarmów, szczególnie w godzinach wieczornych. Pojawieniu się porannej halitozy sprzyjają szczególnie: czosnek, cebula, ryby, papierosy, alkohol, potrawy smażone. Za pojawienie się tymczasowej halitozy, która nie wymaga leczenia, odpowiadają także niektóre leki. 

Diagnostyka i rozpoznanie halitozy 

Rozpoznanie halitozy opiera się na wywiadzie z pacjentem i ocenie organoleptycznej, która klasyfikuje intensywność oddechu w pięciostopniowej skali: 

• 0 – brak nieprzyjemnego oddech; 

• 1 – delikatny lub trudny do określenia nieprzyjemny oddech;

• 2 – wyraźnie wyczuwalny nieprzyjemny oddech; 

• 3 – umiarkowany nieprzyjemny oddech; 

• 4 – silny, ale do zniesienia, nieprzyjemny oddech; 

• 5 – oddech nie do zniesienia w trakcie badania. 

Ponadto diagnostyka halitozy zakłada użycie halimetru, który bada w wydychanym powietrzu stężenie związków o nieprzyjemnym zapachu. Badanie halimetrem wymaga jednak współpracy pacjenta z lekarzem i odpowiedniego przygotowania, również z uwzględnieniem diety (niektóre pokarmy mogą wpływać na wynik badań). U osoby zgłaszającej się do stomatologa z problemem halitozy konieczne jest przeprowadzenie badania oceniającego stan uzębienia i wykrycie ewentualnych ubytków. W przypadku braku potwierdzenia stomatologicznych przyczyn halitozy wskazana jest konsultacja, np. u gastrologa lub pulmonologa. 

Sposoby leczenia halitozy

Głównym celem leczenia halitozy jest wyeliminowanie czynnika sprawczego. Bardzo ważną częścią zarówno terapii, jak i profilaktyki jest opanowanie kompleksowej higieny jamy ustnej, czyli prawidłowego szczotkowania zębów, czyszczenia przestrzeni międzyzębowych (za pomocą specjalnej szczoteczki, nici dentystycznej lub irygatora) i oczyszczania języka. Środkiem wspomagającym higienę jamy ustnej jest specjalny płyn do płukania jamy ustnej (najlepiej bez zawartości alkoholu), który chroni powierzchnię szkliwa zębów i zapobiega namnażaniu się drobnoustrojów. Leczenie halitozy i zapobieganie jej to również dbanie o zęby z pomocą specjalisty, czyli regularne kontrole stomatologiczne w celu usunięcia płytki nazębnej, zmian próchniczych czy stanów zapalnych dziąseł. U niektórych pacjentów stosowane są tabletki do ssania o potencjale utleniającym. Ich działanie polega na łączeniu związków siarki i zamianie ich w sole bezzapachowe. Środki te działają jednak tylko objawowo, maskując skutek, którym jest halitoza. Dlatego też stosowane są okresowo, jedynie na czas leczenia stanu, który jest przyczyną halitozy.