Czy mięsaki trzonu macicy są tym samym, co mięśniaki macicy? Jak wygląda diagnostyka tych guzów?

Czym są mięsaki?

Mięsaki (łac. sarcoma) to nowotwory złośliwe, które w odróżnieniu od raków (łac. carcinoma) wywodzą się z tkanek innych niż nabłonkowa. Mięsaki stanowią około 1% wszystkich nowotworów złośliwych u osób dorosłych, co roku w Polsce diagnozowanych jest od 800 do 1000 zachorowań na mięsaki u pacjentów pełnoletnich. Zdecydowanie częściej ten rodzaj nowotworu występuje u dzieci – stanowi 10% wszystkich nowotworów złośliwych w tej grupie pacjentów.

Mięsaki możemy podzielić na te, które występują w kościach, i na te, które zajmują tkanki miękkie. Wśród drugich wymieniamy m.in. mięsaka Kaposiego, mięsaki nerwów, stawów, mięsaki kości, mięsaki naczyń krwionośnych czy w mięśni, w tym w mięśniu macicy – myometrium.

Czym różnią się mięsaki trzonu macicy od mięśniaków macicy?

Choć nazwy obu jednostek brzmią bardzo podobnie, określane nimi choroby diametralnie różni rokowanie. Mięsaki są złośliwe, dają przerzuty, a mięśniaki są guzami niezłośliwymi, które, nawet nieleczone, nie są zwykle zagrożeniem dla życia, choć mogą obniżyć jego jakość. Diagnostyka różnicowa obu schorzeń jest bardzo trudna, gdyż we wczesnym stadium dają podobne objawy.

Oba rodzaje guzów mięśniówki macicy mogą mieć średnicę od porównywalnej do ziarna grochu do nawet kilkunastocentymetrowej. Wielkością przerastają wówczas niekiedy nawet samą macicę. Mięśniaki są zwykle mnogie, co oznacza, że występuje ich więcej niż jeden.

Mięsak macicy to złośliwy, choć rzadki nowotwór narządu rodnego. Zachorowania są odnotowywane najczęściej u kobiet w okresie menopauzy, pomiędzy 50. a 60. rokiem życia. Można je jednak spotkać zarówno u kobiet młodych, jak i u pacjentek w podeszłym wieku. W dwóch trzecich wszystkich przypadków mięsak obejmuje mięśniówkę trzonu macicy, nietypowym miejscem jego rozwoju jest szyjka macicy. Ten nowotwór stanowi 3–7% nowotworów złośliwych trzonu macicy, zdecydowanie częściej rozpoznaje się raka trzonu macicy, który wywodzi się z endometrium. Czynnikami ryzyka rozwoju mięsaka trzonu macicy są: starszy wiek, otyłość, brak potomstwa (tzw. nierództwo), stan po leczeniu raka piersi tamoksyfenem oraz stan po radioterapii, czyli napromieniowaniu, miednicy mniejszej.

Mięśniaki macicy to najpopularniejsze nienabłonkowe, niezłośliwe nowotwory macicy. Są guzami mięśniówki macicy, które występują u 20–50% kobiet w wieku rozrodczym oraz u 70% kobiet w wieku około 50 lat. Zaobserwowano, że częściej są rozpoznawane u kobiet rasy czarnej, bo aż u 80% tej grupy. Nie wszystkie mięśniaki dają objawy, jednak u jednej trzeciej pacjentek borykających się z tym schorzeniem powodują ból, niepłodność lub przewlekłe krwawienia z dróg rodnych, a w konsekwencji niedokrwistość.

Objawy mięsaka trzonu macicy

Mięsaki macicy bardzo trudno odróżnić od mięśniaków macicy. We wczesnym etapie dają takie same objawy: nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych, przedłużające się i obfite miesiączki, bóle podbrzusza, dolegliwości bólowe związane z kręgosłupem lędźwiowym, ból podczas współżycia (dyspareunię). Rozrastający się nowotwór może doprowadzić do deformacji macicy, uciskać na sąsiadujące narządy – pęcherz moczowy lub odbytnicę, powodując zaparcia, bolesne oddawanie moczu. 

Mięsaki w odróżnieniu od mięśniaków macicy charakteryzują się skłonnością do dawania przerzutów drogą krwionośną, najczęściej do płuc. Przerzuty objawiają się dusznościami, kaszlem, bólem podczas oddychania i odkrztuszaniem krwi.

Jak wygląda diagnostyka przy podejrzeniu mięsaka trzonu macicy?

Mięsaki macicy we wczesnym stadium rozwoju są rozpoznawane zwykle przez przypadek po operacji usunięcia mięśniaków macicy, kiedy wysyła się materiał na badanie histopatologiczne. Po kilkunastu dniach histopatolog wydaje wynik badania i wtedy może okazać się, że guz brany za mięśniaka jest nowotworem złośliwym – mięsakiem. 

Kiedy możesz podejrzewać, że masz do czynienia z mięsakiem? Występują one zwykle po menopauzie, mają obfite unaczynienie, rosną szybciej niż mięśniaki. Jeśli występują u Ciebie objawy mięsaka trzonu macicy lub występują u Ciebie czynniki ryzyka jego rozwoju, koniecznie skonsultuj swoje obawy z ginekologiem.

W diagnostyce guzów trzonu macicy wykonuje się następujące badania:

• badanie ginekologiczne,

• USG przezpochwowe,

• rezonans lub tomografię miednicy mniejszej, 

• histeroskopię,

• laparoskopię.

Lekarz ocenia liczbę guzów, ich unaczynienie, lokalizację i wielkość, co decyduje o wyborze odpowiedniej metody leczenia. Jeśli wykryje inne zmiany, jak torbiele jajnika lub polipy, je również opisuje w badaniu i planuje leczenie. 

Jakie jest rokowanie po potwierdzeniu mięsaka trzonu macicy?

Rokowanie zależy od wielu czynników, związanych zarówno z wiekiem i ogólnym stanem zdrowia pacjentki, jak i z rodzajem, wielkością i zaawansowaniem rozwoju samego guza. Zwykle jest bardzo poważne – połowa pacjentek nie przeżywa 5 lat po postawieniu diagnozy.

Wyróżniamy kilka typów mięsaków macicy:

1. Najczęściej jako lekarze spotykamy się z mięśniakomięsakiem gładkokomórkowym (łac. Leiomyosarcoma, LMS), który stanowi od 50% do 75% mięsaków macicy. Częściej rozpoznawany jest u kobiet po menopauzie. Mięsak LMS charakteryzuje się wysokim ryzykiem nawrotu miejscowego. Jeżeli nowotwór złośliwy jest ograniczony do mięśniaka, jest to sytuacja korzystniejsza, o lepszym rokowaniu.

2. Drugi typ – mięsak podścieliska (łac. Sarcoma stromale) – występuje znacznie rzadziej i odpowiada za 15% mięsaków macicy. Ten rodzaj mięsaka macicy rozpoznawany jest najczęściej u kobiet przed menopauzą. Różnicuje się go w kierunku tkanki podścieliska błony śluzowej macicy (endometrium).
   Są dwa rodzaje mięsaka podścieliska, które różnią się rokowaniem:

• typ dobrze zróżnicowany (ang. low grade) – o lepszym rokowaniu, z obecnością receptorów progesteronowych, które umożliwiają terapię hormonalną,

• typ nisko zróżnicowany (ang. high grade) – o gorszym rokowaniu.

1. Pozostałe histologiczne typy mięsaków trzonu macicy, takie jak mięsak niezróżnicowany, gruczolakomięsak czy mięsakorak macicy, spotyka się bardzo rzadko.

Formy leczenia złośliwych guzów myometrium

Standardową metodą leczenia mięsaków trzonu macicy jest histerektomia, czyli całkowite wycięcie macicy, często z przydatkami. U młodszych kobiet z mięśniakomięsakiem gładkokomórkowym można oszczędzić jajniki. 

W czasie histerektomii przeprowadza się limfadenektomię, czyli usunięcie części węzłów chłonnych, do których spływa limfa z narządu rodnego. Ocenia się dokładnie całą jamę brzuszną pod kątem obecności przerzutów: przeponę, wątrobę, sieć większą i otrzewną. Wykonuje się również badanie cytologiczne płynu otrzewnowego. Takie postępowanie pozwala na dokładną ocenę całkowitego zasięgu nowotworu. Z powodu znacznego ryzyka nawrotu miejscowego zaleca się zastosowanie pooperacyjnej radioterapii, czasami również chemioterapii.

U chorych, które nie zgadzają się na leczenie operacyjne bądź zostały z niego zdyskwalifikowane z powodu współistniejących chorób lub zbyt dużego zaawansowania choroby, stosuje się radioterapię, chemioterapię oraz hormonoterapię. Efekty terapeutyczne w takich przypadkach bardzo rzadko są satysfakcjonujące.