Czym jest priapizm? Jak postępować w przypadku długotrwałego wzwodu prącia

Co to jest priapizm?

Priapizm i ciągotka to nazwy opisujące długotrwały, bolesny wzwód członka, nieustępujący przez co najmniej 4–6 godzin, zwykle niewywołany podnieceniem seksualnym. Wzwód nie ustępuje po orgazmie i ejakulacji. Problem może pojawić się nawet podczas porannej erekcji. Nazwa omawianej jednostki chorobowej pochodzi od imienia starożytnego greckiego boga Priapa, którego przedstawiano na posągach jako mężczyznę z ogromnym, wzwiedzionym penisem i składano ku jego czci ofiary z pierwszych rolniczych plonów. 

Męski członek zbudowany jest z ciał jamistych i ciała gąbczastego, które buduje żołądź. Przedłużająca się erekcja dotyczy jedynie ciał jamistych, ciało gąbczaste jest niewzwiedzione, a więc żołądź jest miękka. 

Częstotliwość występowania priapizmu nie jest dokładnie oszacowana ze względu na rzadkość występowania tego problemu z erekcją. Szacuje się, że priapizm dotyka 10 mężczyzn na 1 milion. U 33% chorych podłoże priapizmu jest nieznane, czyli idiopatyczne, w 21% powodem są leki lub alkohol, u 12% pacjentów przyczyną okazuje się uraz krocza, a w 11% ciągotka pojawia się u cierpiących na niedokrwistość sierpowatokrwinkową. Jeśli podejrzewasz u siebie podobny problem, skonsultuj się z urologiem.

Postacie priapizmu i jego przyczyny

Ze względu na mechanizm powstawania priapizmu, można wyróżnić dwa rodzaje tego schorzenia – priapizm niskoprzepływowy i wysokoprzepływowy. Różnią się one tym, że jeden z nich wynika z niedokrwienia członka, a drugi z przekrwienia. Różnicowanie postaci ciągotki jest bardzo ważne, gdyż postępowanie w tych postaciach jest różne. Diagnostyka różnicowa polega na zebraniu dokładnego wywiadu, badaniu fizykalnym i analizie odpowiednich badań laboratoryjnych i wyników badań obrazowych, uzyskanych na przykład za pomocą ultrasonografii dopplerowskiej lub arteriografii. W przypadku wystąpienia priapizmu należy bezzwłocznie udać się na SOR.

Priapizm niskoprzepływowy (low flow), czyli niedokrwienny, uznaje się za stan nagły w urologii, który wymaga natychmiastowej interwencji, więc i rozpoznania. Krew wypełnia ciała jamiste, ale nie może z nich odpłynąć. Zalegająca w prąciu krew ma ograniczone zapasy tlenu, po jakimś czasie tkanki stają się zatem niedokrwione i mogą ulec martwicy, co jest zjawiskiem nieodwracalnym.

Przyczyny priapizmu typu low flow są różnorodne, często nieznane. Ciągotka może być objawem białaczki, innych chorób hematologicznych, np. anemii sierpowatokrwinkowej, talasemii, czerwienicy prawdziwej lub innych nowotworów. Priapizm bywa efektem dojamistej iniekcji leków w przebiegu leczenia problemów z utrzymaniem erekcji czy doustnego stosowania sildenafilu (viagry). Innymi przyczynami priapizmu mogą być przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych (fluoksetyny, bupropionu), przeciwpsychotycznych (rysperydonu, olanzapiny) i przeciwkrzepliwych (warfaryny, heparyny), nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych, takich jak marihuana czy kokaina. Uszkodzenie rdzenia kręgowego, zakrzepica w ciałach jamistych czy ukąszenie przez jadowitego skorpiona lub pająka (wałęsaka brazylijskiego) również mogą powodować priapizm. 

Szybkie podjęcie leczenia jest kluczowe, gdyż długotrwałe niedokrwienie ciał jamistych może skutkować ich martwicą, czyli też trwałą impotencją. O losach pacjenta często decyduje pierwszy lekarz, z którym chory ma kontakt. Jeśli schorzenie nie zostanie rozpoznane wcześnie, skutki mogą być nieodwracalne.

Leczenie priapizmu

Powszechnie stosowane jest leczenie objawowe, takie jak znieczulenie członka i odessanie strzykawką nadmiaru krwi i płukanie ciał jamistych roztworem soli fizjologicznej aż do ustąpienia wzwodu. Jeśli powyższe procedury nie pomagają, można wykonać iniekcję leków obkurczających naczynia do ciał jamistych. Leczenie chirurgiczne priapizmu niskoprzepływowego to ostateczność.

Priapizm wysokoprzepływowy (high flow), czyli przekrwienny, nie jest stanem wymagającym pilnej interwencji, jednak również stanowi zaburzenie erekcji. Jest wskazaniem do wizyty u lekarza, najlepiej urologa.

Priapizm typu high flow zwykle spowodowany jest urazem krocza z wystąpieniem przerwania jednej z tętnic prącia i wytworzeniem się przetoki pomiędzy uszkodzoną tętnicą a ciałami jamistymi. Wyjątkowo rzadko stanowi objaw anemii sierpowatokrwinkowej. Zbyt dużo krwi dostaje się do ciał jamistych, jednak nie istnieje przeszkoda w odpływie krwi, dlatego ciała jamiste nie są w tym przypadku zagrożone martwicą, a postępowanie nie musi być natychmiastowe.

Leczeniem z wyboru priapizmu wysokoprzepływowego jest leczenie zabiegowe. Pacjenta można obserwować przez kilka dni przed kwalifikacją do zabiegu chirurgicznego. Polecaną interwencją chirurgiczną jest selektywna embolizacja uszkodzonej tętnicy, czyli jej zamknięcie drogą naczyniową.

Czy to na pewno priapizm?

Lekarz zawsze przeprowadza diagnostykę różnicową, by leczyć pacjenta przyczynowo i skutecznie. Przy podejrzeniu priapizmu należy wykluczyć inne jednostki chorobowe, takie jak złamanie prącia, krwiak po urazie czy stwardnienie prącia z powodu nowotworu penisa.

Priapizm zwykle daje się skutecznie wyleczyć za pomocą opisanych powyżej zabiegów. Kluczowy jest czas. W razie wystąpienia bolesnego i przedłużającego się do ponad 4 godzin wzwodu należy jak najszybciej zgłosić się do najbliższego szpitalnego oddziału ratunkowego.