Tamponada serca – objawy i pierwsza pomoc

Tamponada serca – co to takiego?

Aby zrozumieć, czym jest tamponada serca, przyjrzyjmy się najpierw, jak wygląda i pracuje mięsień sercowy. Serce znajduje się w worku osierdziowym – w normalnym przypadku jest tam około 35 ml płynu, który zapobiega tarciu kurczącego się i rozkurczającego się mięśnia o worek. Obecność płynu w tym obszarze jest więc konieczna, jednak jego nieprawidłowa ilość powoduje patologiczne stany. Tamponada serca to stan, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu (np. krwi) w worku osierdziowym. Zazwyczaj proces ten przebiega szybko, przez co serce nie ma czasu, aby przystosować się do nowych warunków. Większa ilość płynu – czasem nawet 2 l – powoduje wzrost ciśnienia, a to znacznie zaburza pracę serca jako pompy tłoczącej krew. W praktyce oznacza to, że do serca napływa mniej krwi i mniejsza ilość jest przez nie wypompowywana. Dochodzi do poważnego zaburzenia w krążeniu krwi, a samo serce staje się mniej odżywione i w konsekwencji niezdolne do wydajnej pracy.

• Sprawdź, jak dbać o serce, aby uniknąć patologicznych stanów.

Jakie są przyczyny tamponady serca?

Tamponada serca to poważny stan, który może mieć różne przyczyny. Często doświadczają go osoby po urazach klatki piersiowej. Podczas wypadków komunikacyjnych dochodzi do uszkodzenia naczyń i krwawienia do worka osierdziowego. Do rozwoju tamponady może dojść też po operacjach, np. wszczepieniu rozrusznika serca, koronarografii lub innych inwazyjnych zabiegach kardiologicznych. Nadmierna ilość płynu w worku osierdziowym gromadzi się również w stanach zapalnych osierdzia, spowodowanych obecnością bakterii lub wirusów albo chorób nowotworowych – w tym przypadku rozwój patologicznego stanu jest stopniowy i początkowo może nie dawać żadnych objawów, a do jego wykrycia dochodzi zwykle dopiero podczas szczegółowego badania serca. Co więcej, tamponada serca może wystąpić również w przebiegu innych poważnych stanów, takich jak zawał mięśnia sercowego lub pęknięcie tętniaka aorty. 

Jak objawia się tamponada serca?

Osoba, u której rozwija się tamponada serca, obserwuje u siebie szereg niepokojących objawów. Należą do nich m.in.:

• duszności – odczucie braku powietrza nie ustępuje, a nawet nasila się w pozycji leżącej. Trudnościom w oddychaniu zazwyczaj towarzyszy ból w klatce piersiowej; 

• większa męczliwość – obecność płynu w worku osierdziowym powoduje zmniejszoną tolerancję wysiłku;

• kaszel i towarzyszące mu trudności z połykaniem;

• omdlenia i utrata przytomności;

Do objawów klinicznych, które może stwierdzić lekarz podczas szczegółowego badania, należą:

• hipotensja, czyli ciśnienie skurczowe mniejsze niż 90 mmHg;

• słabo słyszalna praca serca;

• nadmiernie wypełnione żyły szyjne.

Aby potwierdzić diagnozę, konieczne będzie wykonanie badania echokardiograficznego, które pozwala stwierdzić obecność nadmiernej ilości płynu w worku osierdziowym.

Tamponada serca – jak powinna wyglądać pierwsza pomoc?

Jeśli widzisz osobę, która skarży się na silne duszności i ostry ból w klatce piersiowej, wezwij pomoc medyczną pod numerem telefonu 999 lub 112. Gdy dojdzie do utraty przytomności, sprawdź oddech osoby chorej. Jeśli nie słyszysz oddechu, rozpocznij udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej. Wykonuj na zmianę 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratunkowe. Podczas oddechów ratunkowych odchyl głowę osoby chorej do tyłu, trzymając jedną dłoń na jej czole, a drugą w okolicy żuchwy. Uciski i oddechy wykonuj do momentu przyjazdu karetki pogotowia. Pamiętaj, że wystarczy 5–8 min – a tyle zazwyczaj czeka się na przyjazd karetki – by zatrzymanie krążenia spowodowało nieodwracalne zmiany w mózgu. Pierwsza pomoc nie tylko poprawia rokowanie w przypadku tamponady serca, ale również ratuje życie. 

Jak przebiega leczenie tamponady serca?

Leczenie tamponady serca musi przebiegać w warunkach szpitalnych. Aby wyleczyć tę niewydolność serca, trzeba usunąć nadmiar płynu z worka osierdziowego. W tym celu lekarze mogą wykonać zabieg polegający na jego nakłuciu (perikardiocentezę), który odbywa się pod kontrolą USG, lub przeprowadzić operację kardiochirurgiczną w znieczuleniu ogólnym. Metodę leczenia dostosowuje się do stanu pacjenta. 

Tamponada serca – jakie jest rokowanie?

Tamponada serca to poważny stan, który – bez szybkiego rozpoznania i wezwania pomocy medycznej – może doprowadzić do śmierci. Śmiertelność przekracza tutaj 50% i jest wysoka zarówno w przypadku osób leczonych zachowawczo, jak i chirurgicznie. Aby zapobiec stanom zagrażającym życiu, dokładnie obserwuj swój organizm i zwracaj uwagę na wszystkie niepokojące sygnały, które on wysyła. Regularnie rób badania serca, szczególnie po urazach klatki piersiowej i w przebiegu innych schorzeń kardiologicznych.