Tętniak aorty – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Co to jest tętniak aorty? Przyczyny powstawania

Aorta to główna tętnica w ludzkim ciele. Gdy dojdzie do powiększenia jej średnicy o 50% w odniesieniu do prawidłowego wymiaru, mówi się o tętniaku. Tętniak aorty jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych tętniaków. Występuje częściej niż tętniak mózgu. Zmiany te mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Ich powstawaniu sprzyjają przede wszystkim:

• obciążony wywiad rodzinny w kierunku tętniaka aorty,

• procesy miażdżycowe,

• nadciśnienie tętnicze,

• uwarunkowane genetycznie uszkodzenia tkanki łącznej ściany aorty,

• zmiany zwyrodnieniowe ścian naczyń w przebiegu zaburzeń genetycznych (np. zespół Marfana, zespół Ehlersa i Danlosa typu IV),

• choroba niedokrwienna serca,

• niewydolność serca,

• hipercholesterolemia,

• przewlekła obturacyjna choroba płuc.

• Przeczytaj także, jak dbać o układ krwionośny i jakie znaczenie mają zioła na serce.

Uważa się, że powstawanie tętniaków ma związek z procesem zapalnym, w wyniku którego dochodzi do rozkładu kolagenu – materiału budulcowego naczyń krwionośnych. Szybszy wzrost oraz częstsze występowanie tętniaków można zaobserwować u palaczy tytoniu. Substancje zawarte w dymie tytoniowym powodują degradację ścian aorty. W patogenezie powstawania tętniaków aorty brzusznej udział mają również drobnoustroje (zakażenie Chlamydia pneumoniae).

Specjaliści zwracają uwagę na występowanie dwóch głównych typów tętniaka aorty:

• tętniak prawdziwy (poszerzenie trzech warstw aorty tworzących wybrzuszenie ściany tego naczynia);

• tętniak rozwarstwiający (przerwanie błony wewnętrznej, co prowadzi do przedostania się krwi pomiędzy warstwy naczynia i wytworzenia patologicznego kanału w ścianie naczynia).

Wśród tętniaków wyróżnić można zmiany workowate i wrzecionowate. Pierwsze z nich są wybrzuszeniami części obwodu naczyń. Drugi rodzaj występuje znacznie częściej. Charakteryzuje się równym poszerzeniem obwodu danego odcinka naczynia. Należy koniecznie wspomnieć o podziale tętniaków pod względem ich lokalizacji. Na tej podstawie wyróżniono tętniaki aorty piersiowej (części wstępującej, łuku aorty lub początkowej części aorty zstępującej – do wysokości przepony), tętniaki aorty brzusznej (części zstępującej poniżej przepony), tętniaki aorty piersiowo-brzusznej (na granicy ww. obszarów).

Tętniak aorty – objawy

Tętniak aorty zazwyczaj przez długi czas nie daje objawów. Jednakże w świetle poszerzonego odcinka naczynia krew płynie nieprawidłowo, co predysponuje do powstawania skrzepliny. Jej oderwane części mogą wędrować razem z krwią do innych części ciała i spowodować incydenty zatorowe. Nierzadko jest to początkowa oznaka występowania tętniaka aorty. U chorych istnieje wówczas ryzyko m.in.: udaru mózgu, zawału serca, zawału nerki, niedokrwienia jelit, niedokrwienia kończyn dolnych.

Wraz z zaawansowaniem tętniakom aorty mogą towarzyszyć objawy, które różnią się w zależności od umiejscowienia zmian. W obrębie aorty piersiowej zaobserwować można: silny i przeszywający ból klatki piersiowej i pleców, sporadyczne zaburzenia połykania, duszność, kaszel, chrypkę, krwioplucie, częste stany zapalne dróg oddechowych, zaburzenia pracy serca. Tętniaki aorty brzusznej dają objawy zazwyczaj, gdy są już duże. Należy do nich stały, gniotący ból w podbrzuszu, w okolicy pępka i kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, uczucie pulsowania w brzuchu.

Zdarza się, że chorzy dowiadują się o obecności tętniaka aorty, dopiero gdy pęknie. Objawy pęknięcia tętniaka aorty to:

• silny, rozrywający ból w klatce piersiowej lub w jamie brzusznej;

• szybko postępujące pogorszenie stanu ogólnego;

• narastające objawy wstrząsu, takie jak: spadek ciśnienia tętniczego, zwiększona częstotliwość rytmu serca, zaburzenia, a nawet utrata przytomności.

W przypadku pęknięcia tętniaka należy niezwłocznie wezwać Pogotowie Ratunkowe, dzwoniąc pod numer 112 lub 999. To bowiem stan zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej.

Czy tętniak aorty może się wchłonąć?

Rozpoznanie tętniaka aorty

Tętniaka aorty z reguły rozpoznaje się przypadkowo na podstawie badań obrazowych wykonywanych z innych wskazań. Przy podejrzeniu tej patologii zlecane są zwłaszcza:

• RTG klatki piersiowej (można na nim zaobserwować poszerzenie aorty piersiowej),

• echokardiografia (pozwala na ocenę aorty wstępującej i łuku),

• USG przezprzełykowe (wskazane przy podejrzeniu tętniaka aorty zstępującej),

• USG jamy brzusznej (wskazane przy podejrzeniu tętniaka aorty brzusznej).

Złotym standardem w rozpoznaniu tętniaka aorty jest angiografia klasyczna (z podaniem kontrastu za pomocą cewnika wprowadzonego przezskórnie) lub angio-TK (obrazowanie naczyń w tomografii komputerowej). W przypadku oceny wielkości i zasięgu tętniaka u osób z przeciwwskazaniami do angio-TK zlecane jest angio-MR (obrazowanie naczyniowe rezonansu magnetycznego).

Tętniak aorty – leczenie

Nie ma środka farmakologicznego, za pomocą którego można wyleczyć pacjenta z tętniaka bez konieczności przeprowadzenia operacji. Leczeniem tętniaka aorty zajmuje się chirurg naczyniowy. Chorym podawane są leki z grupy β-blokerów, które mogą spowolnić postęp choroby. W zależności od wskazań istnieją dwa możliwe sposoby leczenia tętniaka aorty:

• operacja klasyczna – polega na usunięciu zmienionego chorobowo odcinka aorty i wszczepieniu protezy naczyniowej (sztucznego odcinka naczynia) w miejsce tętniaka, zabieg otwarty wiąże się z różnymi powikłaniami śródoperacyjnymi, m.in. z uszkodzeniem aorty, krwawieniem z worka tętniaka; operację przeprowadza się w przypadku tętniaków bezobjawowych dużych (> 55 mm), szybko powiększających się (≥ 5 mm w ciągu 6 miesięcy bądź ≥ 7 mm w ciągu roku), objawowych i pękniętych;

• zabieg metodą wewnątrznaczyniową – polega na wszczepieniu sprężynki za pomocą specjalnego cewnika wprowadzanego przezskórnie do naczyń; zadaniem sprężynki jest stabilizacja ściany aorty.

Po leczeniu tętniaka aorty obowiązuje ścisłe stosowanie się do zaleceń lekarskich. Bardzo duże znaczenie ma profilaktyka chorób układu sercowo-naczyniowego.