Dyskineza – rodzaje, przebieg, obrazy dolegliwości

Co to jest dyskineza?

Dyskineza stanowi rodzaj zaburzenia motorycznego charakteryzującego się występowaniem epizodycznych, niekontrolowanych i nieskoordynowanych ruchów ciała, czyli takich, na których pojawienie się i przebieg nie mamy wpływu. Najczęściej dyskineza obejmuje okolice twarzy i kończyn, ale również dotyka innych obszarów, np. tułowia, a nawet narządów wewnętrznych.

Za przyczynę dolegliwości uznaje się nieprawidłowości na tle neurologicznym powstałe w wyniku uszkodzenia bądź innych dysfunkcji. Zdarza się, że dyskineza rozwija się jako powikłanie stosowania niektórych substancji przeciwpsychotycznych, głównie z grupy neuroleptyków (leków przeciwpsychotycznych). To tzw. dyskineza polekowa.

Dyskineza towarzyszy również niektórym przewlekłym chorobom centralnego układu nerwowego, w tym chorobie Parkinsona. Nierzadko pojawia się ona też w innych typach parkinsonizmu oraz w jednostkach związanych z zaburzeniami pracy jąder podkorowych mózgowia (np. pląsawicy Huntingtona czy chorobie afektywnej dwubiegunowej).

Dyskineza bywa również uwarunkowana genetycznie. Tiki u dzieci można wyciszać, stosując odpowiednio wczesne leczenie. Ze względu na to, że dyskineza jelita grubego, rzęsek czy mięśni posturalnych nie stanowi odrębnej jednostki chorobowej, a jedynie objaw, jej leczenie jest trudne.

Objawy dyskinezy

Mimowolne ruchy mięśni mają różnorodny przebieg. W zależności od charakteru kurczów wyróżnia się m.in.:

• tiki – nagłe i krótkotrwałe ruchy mięśni bądź wokalizacje. Mogą mieć postać prostych czynności, np. wysuwania języka, chrząkania, zaciskania warg, bądź bardziej złożonych, takich jak kucanie, klaskanie. Tiki są powtarzalne, czyli zawsze wyglądają w ten sam sposób. Można je zaobserwować nawet kilka razy w ciągu dnia;

• drżenia – rytmiczna aktywność o małej amplitudzie, ale wysokiej częstotliwości. Najczęściej dotyczy rąk, może także obejmować głowę, wargi, język czy nogi. Dyskineza polegająca na drżeniu może być m.in.: spoczynkowa (kiedy dana część ciała jest podparta, jak podczas swobodnego oparcia dłoni o kolana), posturalna (w określonej pozycji ciała, jak przy wysunięciu dłoni przed siebie) czy zadaniowa (podczas wykonywania konkretnego rodzaju ruchu, jak pisanie);

• pląsawicę – ruchy wyróżniające się przede wszystkim dużą płynnością. Mogą mieć szybki przebieg, ale najczęściej są spokojne. Dyskineza tego typu przypomina taniec i zwykle dotyczy dystalnych części kończyn, czyli dłoni i stóp;

• dystonię – zaburzenie ruchowe objawiające się w postaci wyginania, prężenia i skręcania różnych partii ciała. W jej przebiegu dochodzi do przyjmowania nienaturalnych pozycji ciała;

• atatozę – polega na wykonywaniu wijących się, bardzo powolnych, nieskoordynowanych ruchów, którym brakuje płynności. Taka dystonia najczęściej dotyczy palców. Dłonie poruszają się w nienaturalny sposób;

• balizm – jego istotą są szybkie czynności o dużym rozmachu, angażujące wiele części ciała;

• postacie mieszane – oznaczają połączenie różnego rodzaju ruchów ciała oraz wokalizacji. Stanowią często objawy zespołu Touretta.

Dyskineza wczesna i późna

Dyskineza może stanowić efekt uboczny stosowania środków neuroleptycznych bądź antydopaminowych, które wpływają hamująco na układ ruchu, koordynację motoryczną oraz napięcie mięśniowe. W zależności od okresu stosowania leków oraz podatności układu nerwowego na ich działanie wyróżnia się dyskinezę wczesną i późną.

Dyskineza wczesna charakteryzuje się krótkim i samoograniczającym się przebiegiem napadów mimowolnych ruchów. Najczęściej nie jest ona utrwalona, a epizody mogą mieć różne okresy remisji (zmniejszenie lub ustąpienie objawów). Dyskineza wczesna może się jednak utrwalić i nasilić. Wówczas zmienia charakter na dyskinezę późną.

Dyskineza późna objawia się najczęściej w postaci pląsawicy, tików i drżenia. Skurcze mięśni tego typu stanowią nie tylko reakcję układu nerwowego na stosowanie niektórych leków, ale także na ich odstawienie. Objawy dyskinezy późnej mogą się nasilać także pod wpływem emocji.

Dyskineza łopatki, rzęsek, serca i inne rodzaje

Dyskineza może obejmować wiele różnych części ciała. W zależności od lokalizacji można obserwować różnorodne dolegliwości. Uwzględniając miejsce występowania zaburzenia, można wyróżnić:

• dyskinezę łopatki – oznacza zaburzenie naturalnego ustawienia łopatki lub też odnosi się do nieprawidłowości w koordynacji jej ruchów. W obu przypadkach dyskineza łopatki powoduje jej nadmierne odstawanie. Co więcej, kłopot może sprawiać także wykonywanie ruchu odwodzenia i rotacji. Czasem w wyniku dyskinezy łopatki pojawia się ograniczenie jej ruchomości lub hipermobilność, czyli zwiększenie zakresu ruchu, wynikające z nieprawidłowości w obrębie struktur kompleksu barkowego czy wad postawy;

• pierwotną dyskinezę rzęsek – dziedziczną i wieloobjawową chorobę, związaną z zaburzeniami ruchów rzęsek, małych, wypustkowych narządów pokrywających urzęsione nabłonki organizmu. Znajdują się one m.in. w drogach oddechowych, jajowodach oraz kanalikach wyprowadzających jąder i najądrzy. Dyskineza rzęsek prowadzi do gromadzenia się nadmiernej ilości śluzu w drogach oddechowych, którego zaleganie sprzyja rozmnażaniu wirusów czy bakterii powodujących infekcje nosa oraz zatok. Dyskineza rzęsek narządów rodnych z kolei ogranicza motorykę jajowodów oraz plemników, przez co bywa przyczyną trudności w poczęciu dziecka po stronie zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Natomiast dyskineza rzęsek na etapie rozwoju zarodkowego może powodować zespół Kartagenera, tzw. odwrócenie trzewi;

• dyskinezę pęcherzyka żółciowego – powoduje zaburzenia funkcji dróg żółciowych i sprzyja powstawaniu wielu chorób, w tym cukrzycy;

• dyskinezę jelita grubego – oznacza zakłócenia systemu trawiennego, prowadzące do nieprzyjemnych dolegliwości związanych z zaleganiem niestrawionych resztek pokarmów w jelitach, takich jak zaparcia, gazy, kolki;

• dyskinezę serca – wywołuje problemy związane z upośledzeniem głównie frakcji wyrzutowej, takie jak szybka męczliwość, ale też bywa przyczyną chorób niedokrwiennych i wieńcowych, zapalenia serca i różnego rodzaju kardiomiopatii (chorób związanych z nieprawidłową pracą serca)

Z dyskinezą najlepiej zgłosić się do lekarza rodzinnego. Możesz to zrobić osobiście, ale żeby nie czekać w kolejkach, możesz skorzystać z e-konsultacji. Lekarz rodzinny może skierować Cię na dalsze badania diagnostyczne bądź zalecić rozmowę ze specjalistą w zakresie dyskinezy, czyli neurologiem.