Czym jest dyspareunia? Przyczyny, objawy i leczenie

Czym jest dyspareunia?

Dyspareunia jest stosunkowo częstą dysfunkcją seksualną, która charakteryzuje się doświadczaniem fizycznego bólu (o różnym stopniu natężenia) w trakcie współżycia seksualnego. Może pojawić się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, jednak znacznie częściej dotyczy pierwszej grupy. Dolegliwości bólowe na ogół odczuwalne są w okolicy łechtaczki, warg sromowych i pochwy. Ich konsekwencjami mogą być m.in. brak ochoty na seks, niechęć do posiadania potomstwa, a nawet depresja. Dobra informacja jest taka, że dyspareunię można leczyć, jednak najważniejsze jest rozpoznanie przyczyn – somatycznych lub o podłożu psychologicznym.

Wyróżnia się kilka rodzajów dyspareunii:

• organiczną – najczęściej związana jest z patologiczną anatomią narządów płciowych,

• nieorganiczną – o podłożu psychogennym; bardzo często jest następstwem molestowania seksualnego lub gwałtu,

• wybiórczą – ma miejsca jedynie w przypadku kontaktów seksualnych z konkretnym partnerem,

• uogólnioną – ból pojawia się podczas każdego zbliżenia płciowego.

Jakie są przyczyny dyspareunii?

Przyczyn pojawiania się bólu podczas współżycia z partnerem może być wiele. Do czynników somatycznych zalicza się m.in.:

• endometriozę, inaczej gruczolistość macicy. Choroba coraz częściej diagnozowana jest u kobiet, również młodych, i objawia się m.in. bolesnym miesiączkowaniem,

• infekcje dróg moczowych,

• nieprawidłowości w zakresie budowy narządów rodnych,

• stany po leczeniu operacyjnym okolic krocza,

• choroby prącia,

• pochwicę, związaną z obkurczaniem się mięśni okolic pochwy,

• uczulenia na kosmetyki do higieny intymnej, lateks lub inne tworzywa mające bezpośredni kontakt z drogami rodnymi,

• suchość pochwy, towarzyszącą m.in. menopauzie,

• torbiele,

• hemoroidy,

• nadżerki,

• liszaj płaski lub twardzinowy,

• mięśniaki macicy.

Dyspareunia ma również podłoże psychologiczne. Wówczas może być związana m.in. z:

• zaburzeniami lękowymi, dotyczącymi m.in. traumatycznych wydarzeń z przeszłości,

• kompleksami związanymi z własnym ciałem,

• stresem, który powoduje zaciskanie mięśni miednicy, co może dawać dolegliwości bólowe.

Co więcej, ból może nasilać się u kobiet, u których występują inne choroby towarzyszące, w tym m.in. tyłozgięcie macicy, zespół jelita drażliwego lub wypadanie macicy.

Objawy dyspareunii

Ból związany z dyspareunią może mieć różny charakter (piekący, palący) i pojawiać się w momencie penetracji pochwowej lub podczas silniejszych ruchów penisa. Niekiedy związany jest ze współżyciem jedynie z określonym partnerem. Może on się nasilać na skutek przyjmowania określonych pozycji. Dolegliwościom bólowym najczęściej nie towarzyszą inne symptomy fizyczne, w tym np. krwawienie.

Jak diagnozuje się dyspareunię?

Szczegółowy wywiad z lekarzem jest kluczem w prawidłowej diagnostyce. Specjalista powinien ustalić, w jakich sytuacjach pojawia się dokuczliwy ból, w jaki sposób jest odczuwany i w którym miejscu. Bardzo ważne jest zebranie informacji dotyczących historii chorób, porodów (również ich przebiegu i powikłań), a także nieprzyjemnych wydarzeń mających miejsce w przeszłości. Pomocnym narzędziem jest badanie ultrasonograficzne (USG), które pozwala ocenić stan m.in. jajników i szyjki macicy. Czasami konieczne jest również wykonanie USG transwaginalnego i dokonanie dodatkowej oceny mięśni miednicy, w tym mięśni Kegla. Może być ono nieprzyjemne, ponieważ pacjenta podczas badania na ogół odczuwa dyskomfort bólowy.

Profilaktyka i leczenie dyspareunii

Dokładny wybór metody leczenia uzależniony jest od pierwotnej przyczyny dyspareunii. Pierwszym krokiem jest na ogół wykluczenie infekcji narządów płciowych, a jeśli istnieje taka potrzeba, wyleczenie jej, najczęściej za pomocą antybiotykoterapii. W większości przypadków ból ustępuje po zakończeniu leczenia.

Istnieją przypadki, gdy leczenie dyspareunii jest znacznie bardziej skomplikowane, ponieważ uwzględnia długotrwałe podawanie hormonów (np. w przypadku suchości pochwy związanej z niskim poziomem estrogenu), a czasem niewykluczone jest podjęcie się operacji chirurgicznej. Nie mniej ważna jest fizjoterapia polegająca na nauce technik relaksacji mięśni Kegla (dna miednicy). Jeśli przyczyny dyspareunii związane są z czynnikami psychologicznymi, konieczne jest podjęcie psychoterapii, np. w postaci regularnych wizyt u seksuologa.

Profilaktyka dyspareunii opiera się przede wszystkim na regularnych wizytach u lekarza ginekologa, codziennym dbaniu o higienę intymną, zapobieganiu infekcjom intymnym i ich nawrotom, np. poprzez zachowanie reżimu sanitarnego podczas korzystania z basenu lub innych miejsc publicznych. Bardzo ważnym, chociaż często pomijanym, aspektem jest dbanie o higienę układu nerwowego, w tym unikanie stresu i wysypianie się.