Hiponatremia – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Hiponatremia – co to jest?

Hyponatremia to stan, w którym stężenie sodu we krwi jest niższe niż 135 mmol/l. Jest to jedno z najczęstszych zaburzeń wodno-elektrolitowych. 

• Sprawdź czym jest hipernatremia. Poznaj objawy i przyczyny nadmiaru sodu we krwi

Objawy hiponatremii

Hiponatremia może prowadzić do szeregu rozmaitych objawów, które mogą mieć różne nasilenie w zależności od stopnia niedoboru sodu. W początkowych stadiach hiponatremii objawy mogą być nieobecne lub łagodne, ale w miarę pogłębiania się niedoboru sodu pacjent zaczyna czuć się coraz gorzej.

Najczęstsze objawy hiponatremii stanowią:

• nudności i wymioty,

• ból głowy,

• zmęczenie i osłabienie,

• niedosłuch i zamroczenie,

• zaburzenia równowagi,

• zaburzenia koordynacji,

• niepokój i splątanie,

• w skrajnych przypadkach padaczka, zaburzenia świadomości, śpiączka.

Objawy hiponatremii są niespecyficzne, przez co stan ten może być mylony z innymi schorzeniami. Dlatego ważne, aby skonsultować je z lekarzem i przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne.

Jakie są przyczyny hiponatremii?

Hiponatremia może być spowodowana różnymi czynnikami, które wpływają negatywnie na równowagę wodno-elektrolitową organizmu. Najczęstsze przyczyny zbyt niskiego poziomu sodu we krwi to:

• nadmierne spożycie wody, zwłaszcza w przypadku osób podejmujących intensywną aktywność ruchową lub wykonujących ciężką pracę fizyczną. Spożywanie zbyt dużej ilości wody w krótkim czasie może prowadzić do zmniejszenia stężenia sodu we krwi i wystąpienia hiponatremii. Przyczynami tej postaci hiponatremii może być też stosowanie nieodpowiednich płynów do nawadniania (np. płyny nie zawierające sodu); 

• niewydolność nerek może prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej organizmu, w tym hiponatremii. Uszkodzone nerki nie są w stanie prawidłowo regulować stężenia sodu we krwi, co może prowadzić do jego niedoboru;

• niektóre przypadłości, takie jak biegunka, wymioty, nadmierne pocenie się, mogą prowadzić do nadmiernej utraty sodu z organizmu. To z kolei wiąże się z ryzykiem hiponatremii;

• hiponatremia związana z hiperosmolarnością występuje, gdy organizm ma podwyższony poziom osmolarności, czyli stężenie substancji rozpuszczonych we krwi. Najczęstszą przyczyną tego zaburzenia jest bardzo wysoki poziom glikemii (stężenia glukozy we krwi) u osób z cukrzycą;

• obecność chorób przewlekłych, takich jak niewydolność serca, choroby wątroby, niedoczynność tarczycy, zespół nerczycowy czy nowotwór;

• przyjmowanie niektórych leków, zwłaszcza zaś diuretyków. To tzw. leki moczopędne, które wpływają na działanie nerek, stymulując je do wydalania większej ilości wody oraz elektrolitów z organizmu. W ten sposób mogą przyczyniać się do hiponatremii. Hiponatremia może być też skutkiem ubocznym stosowania takich leków, jak leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwhistaminowe, leki przeciwnowotworowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne;

• zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (SIADH) – stan, w którym organizm produkuje zbyt dużo hormonu antydiuretycznego (ADH). ADH jest hormonem, który reguluje wydalanie wody przez nerki. Nadmiar ADH powoduje zatrzymanie wody w organizmie i rozcieńczenie stężenia sodu we krwi;

• hiponatremia związana z niskim poziomem sodu w diecie występuje, gdy organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości sodu z pożywieniem. Może to być spowodowane niskim spożyciem soli kuchennej lub stosowaniem diet ubogich w sód. Ta postać hiponatremii może wystąpić u osób na diecie o niskiej zawartości sodu lub u osób stosujących diety eliminacyjne;

• inne czynniki, w tym m. in. choroby endokrynologiczne, urazy mózgu, zapalenie opon mózgowych, guzy mózgu, infekcje, choroby autoimmunologiczne.

Jak wygląda diagnostyka hiponatremii?

Aby postawić diagnozę hiponatremii, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad medyczny. Pyta pacjenta o doświadczane dolegliwości (rodzaj, intensywność, czas trwania, okoliczności pojawienia się), czynniki, które łagodzą i nasilają objawy chorobowe, występujące problemy zdrowotne, historię zdrowia, zażywane leki i suplementy, wykonywaną pracę i prowadzony styl życia. Ustalenie objawów towarzyszących hiponatremii, takich jak osłabienie, zmęczenie, wymioty, bóle głowy, może dostarczyć istotnych wskazówek diagnostycznych. Następnie przechodzi do badania przedmiotowego. W dalszej kolejności lekarz zleci pacjentowi wykonanie badania krwi, w którym mierzone jest stężenie sodu. Jeśli stężenie sodu jest niższe niż 135 mmol/l, stwierdzana jest hiponatremii. Należy jednak pamiętać, że sama wartość stężenia sodu nie jest wystarczająca do postawienia kompletnej diagnozy – konieczne jest również zidentyfikowanie przyczyny hiponatremii. W tym celu lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak badanie moczu, badanie poziomu hormonów czy badanie czynności nerek. 

Na czym polega leczenie hiponatremii?

Leczenie hiponatremii zależy od przyczyny jej powstawania, nasilenia objawów i ogólnego stanu pacjenta. W przypadku hiponatremii spowodowanej nadmiernym spożyciem wody, ważne jest ograniczenie ilości przyjmowanego płynu. Lekarz określa zapotrzebowanie na wodę w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Jeśli hiponatremia jest wynikiem innej choroby, takiej jak niewydolność nerek czy zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny, konieczne jest leczenie choroby podstawowej. Jeśli hiponatremia jest spowodowana przyjmowaniem leków, lekarz może zalecić zmianę dawki lub zaprzestanie stosowania tych środków. U osób ze zbyt niskim poziomem sodu we krwi leczenie może obejmować modyfikację diety. Opracowaniem odpowiedniego sposobu żywienia powinien zająć się dietetyk.

W przypadkach, gdy hiponatremia jest ciężka lub objawy są nasilone, lekarz zaleci odpowiednie środki farmakologiczne lub inne terapie w celu poprawy równowagi elektrolitowej organizmu. Hiponatremii, która powoduje poważne dolegliwości wiąże się z koniecznością hospitalizacji i podania roztworu soli fizjologicznej dożylnie w celu zwiększenia stężenia sodu we krwi. W każdym przypadku leczenie hiponatremii powinno być prowadzone pod kontrolą lekarza, który ustali optymalny plan terapeutyczny, uwzględniający indywidualne potrzeby pacjenta. Po rozpoznaniu hiponatremii ważne jest monitorowanie stężenia sodu we krwi i regularne badania kontrolne, aby ocenić skuteczność leczenia i ewentualne zmiany w terapii.

Sód jest składnikiem wielu substancji stosowanych w przemyśle, z którymi możesz mieć do czynienia na co dzień, m.in.: maślan sodu, fluorek sodu, glutaminian sodu, benzoesan sodu.