Jak pomóc osobie w kryzysie samobójczym?

Kogo mogą dotyczyć myśli samobójcze?

Myśli samobójcze, nazywane także myślami suicydalnymi, tak naprawdę mogą pojawić się u każdego, w każdym wieku i w każdym momencie życia.

Uważa się, że pewne grupy osób są bardziej narażone na myśli (a także próby) samobójcze – należą do nich np. przedstawiciele obciążających psychicznie zawodów, np. prawnicy, lekarze, psycholodzy. Statystycznie czynniki zwiększające podatność na pojawienie się myśli suicydalnych to m.in.: płeć męska, okres dorastania i starość czy bycie osobą samotną (w tym szczególnie owdowiałą lub rozwiedzioną). To jednak tylko statystyki, praktyka zaś pokazuje, że przy zaistnieniu pewnych okoliczności myśli samobójcze mogą dotknąć każdego człowieka. Choć trudno w to uwierzyć, zdarza się, że myśli samobójcze zgłaszają dzieci nawet poniżej 10. roku życia! 

Warto być czujnym i poważnie traktować tego typu sygnały, nawet jeśli pochodzą od osób, do których – w naszej ocenie – „nie pasują”.

Przyczyny myśli samobójczych

Kiedy zastanawiamy się, co może powodować myśli samobójcze, zwykle w pierwszej kolejności przychodzi nam do głowy depresja. To słuszne skojarzenie, w wielu przypadkach ta właśnie choroba odpowiedzialna jest za rozważania o zakończeniu życia. Jakie inne zaburzenia zwiększają ryzyko ich wystąpienia?

Wśród zaburzeń i zdarzeń, które mogą wiązać się z myślami samobójczymi, wymienić trzeba następujące:

• zaburzenia nastroju (oprócz depresji także zaburzenie afektywne dwubiegunowe);

• zaburzenia lękowe;

• schizofrenia i inne zaburzenia o charakterze psychotycznym;

• zaburzenia osobowości;

• choroba alkoholowa, uzależnienie od narkotyków czy inne uzależnienia;

• inne zaburzenia psychiczne, np. anoreksja;

• zespół stresu pourazowego;

• poważne choroby somatyczne – cukrzyca, niewydolność serca, nowotwory;

• nieplanowana, niechciana ciąża;

• dysforia płciowa, problemy z zaakceptowaniem swojej tożsamości płciowej lub orientacji seksualnej;

• bycie ofiarą przemocy fizycznej, seksualnej, a także psychicznej (m.in. mobbingu);

• utrata kogoś bliskiego;

• drastyczne pogorszenie sytuacji materialnej; długotrwałe bezrobocie.

Warto wiedzieć, że choć nie stwierdzono zależności o podłożu genetycznym, ryzyko myśli, a także zachowań samobójczych rośnie u osób, w których rodzinie wystąpiły próby samobójcze (udane lub nie).

Po czym poznać, że ktoś ma myśli samobójcze?

Jakie są widoczne objawy myśli samobójczych? Najważniejszym sygnałem jest mówienie o myślach samobójczych wprost. Wbrew powszechnej opinii, że jeśli ktoś mówi o samobójstwie, na pewno go nie popełni, każdy komunikat tego typu należy traktować serio. Szczególnie myśli samobójcze zgłaszane przez nastolatków (także w depresji) bywają przez otoczenie bagatelizowane. Oczywiście zdarza się, iż jest to „tylko” wołanie o uwagę, jednak do każdego sygnału sugerującego chęć zakończenia życia należy podchodzić poważnie.

Nie zawsze człowiek będący w kryzysie samobójczym komunikuje to wprost. Często jest odwrotnie – zamyka się w sobie, unika rozmów. Na co warto zwracać uwagę, szczególnie jeśli wiemy, że dana osoba przeżywa trudne chwile lub zmaga się z jakimiś zaburzeniami psychicznymi?

Naszą czujność powinny wzbudzić:

1. Wypowiedzi podkreślające bezsens życia, niechęć do wszystkiego, utrata radości z rzeczy, które wcześniej sprawiały przyjemność.

2. Rozmowy wyglądające jak pożegnanie, spisywanie testamentu.

3. Bardzo alarmujące jest gromadzenie podejrzanych rzeczy, które mogłyby posłużyć do odebrania sobie życia (sznurów, tabletek itp.) czy szukanie informacji o sposobach na samobójstwo. 

4. Jeśli osoba w depresji, która dotąd była bardzo przygaszona, brakowało jej napędu, nagle „ożywia się”, jest prawdopodobne, że nie tylko ma myśli samobójcze, ale podjęła już decyzję, że je zrealizuje. To sytuacja, w której natychmiast trzeba zapewnić jej pomoc specjalisty!

Jak pomóc osobie z myślami samobójczymi?

Jeśli wiesz lub podejrzewasz, że ktoś z Twojego otoczenia ma myśli samobójcze (lub jeśli masz je Ty), nie wahaj się podjąć działania. Badania sugerują, że nawet 80% osób, które odebrały sobie życie, w okresie poprzedzającym to wydarzenie komunikowały (wprost lub poprzez zachowanie) swój zamiar. Wiele z nich można więc było uratować.

Działaj! Przede wszystkim pomóż znaleźć fachową pomoc. Czy można leczyć myśli samobójcze? Można i trzeba. Osobie w kryzysie suicydalnym niezbędna jest pomoc psychologa lub psychiatry, a czasem obydwu specjalistów jednocześnie. Psycholog lub psychoterapeuta po przeprowadzeniu wywiadu (np. za pomocą skali myśli samobójczych Becka) może zaproponować terapię, która pomoże uporać się z bieżącymi problemami, ukierunkować się na przyszłość. Dobre efekty przynosi na przykład terapia skoncentrowana na rozwiązaniach. Farmakoterapia może być przydatnym uzupełnieniem dla psychoterapii. Należy jednak pamiętać, by bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarza i zgłaszać niezwłocznie wszystkie niepokojące objawy. Zdarza się, że w początkowej fazie leczenia myśli samobójcze się nasilają. Pacjent musi być wtedy pod ścisłą kontrolą (niekiedy zalecana jest hospitalizacja psychiatryczna w celu starannego ustalenia dawki leku i obserwacji reakcji na niego). 

Nieocenione dla osoby, która zmaga się z myślami samobójczymi, jest wsparcie kogoś bliskiego. Rozmawiaj (koncentruj się na wydarzeniach dnia codziennego, nie szukaj na siłę „pozytywów”), nie oceniaj, bądź obok. Pomóż uzyskać pomoc specjalisty, zaproponuj swoje towarzystwo podczas wizyty u lekarza. 

Jeżeli doświadczasz myśli samobójczych, pamiętaj, że jest wiele miejsc i instytucji, w których uzyskasz pomoc. Zgłoś się do ośrodka interwencji kryzysowej, poradni zdrowia psychicznego, zadzwoń do telefonu zaufania:

Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym – tel. 800 70 2222.

Bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych – tel. 116 123.

Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży – tel. 116 111.

W sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia nie wahaj się zgłosić na szpitalny oddział ratunkowy lub wezwij pogotowie ratunkowe pod numerem 999 lub 112.