Jak mogą wyglądać objawy wczesnej menopauzy?

Wczesne przekwitanie – definicje

Menopauza to etap w życiu kobiety, który oddziela czas płodności od okresu starzenia. Jeśli przekwitanie następuje wcześniej niż standardowo, nie jest to tylko przeszkoda w powiększeniu rodziny, która powoduje bezpłodność, ale co ważniejsze jest to problem natury zdrowotnej. Gdy ustępuje ochronne działanie estrogenów, zwiększa się ryzyko zespołu metabolicznego, chorób układu naczyniowego, osteoporozy. Przez zwiększoną chorobowość w grupie kobiet z przedwczesną menopauzą (EM, ang. early menopause) lub przedwczesnym wygasaniem czynności jajników (POF, ang. premature ovarian failure) obniża się jakość życia i wzrasta śmiertelność.

Przedwczesna menopauza to stan, kiedy miesiączka ustępuje między 40. a 45. rokiem życia. Menopauzą o czasie jest zahamowanie miesiączkowania między 45. a 55. rokiem życia. 

Jeśli kobieta przestaje miesiączkować przed czterdziestką, nazywamy ten stan przedwczesnym wygasaniem czynności jajników (POF, z angielskiego premature ovarian failure). Zwykle jest on spowodowany wyczerpaniem puli pęcherzyków jajnikowych, zawierających komórki jajowe, co może być spowodowane uszkodzeniem jajnika przez naświetlanie, leki, operacje. POF może wystąpić w wyniku obciążeń genetycznych. W praktyce pacjentki nazywają menopauzą cały okres występowania jej objawów, a tak naprawdę menopauza to tylko jeden dzień – dzień, którego datę ustala się wstecznie po upływie roku od wystąpienia ostatniej miesiączki w życiu.

Okres okołomenopauzalny nazywamy perimenopauzą, klimakterium lub latami przejściowymi. Perimenopauza trwa kilka lat przed menopauzą i po niej. Większość kobiet zauważa wtedy u siebie objawy zmian hormonalnych, nazywane objawami wypadowymi. Mogą one zacząć być odczuwane nawet w połowie czwartej dekady życia, choć zwykle są zauważane około 10 lat później.

Premenopauza to pojęcie węższe niż perimenopauza. Jest to czas, w którym jajniki przestają wydzielać hormony płciowe, takie jak estrogeny, progesteron i testosteron. Ten okres trwa wiele lat, gdyż dynamika procesu jest powolna. Efektem przekwitnięcia jest ustanie płodności, choć nie jest ona nigdy oceniana na kompletną, zerową. Potencjalnie jest możliwość wystąpienia cyklu miesiączkowego z owulacją, a zatem istnieje niewielkie ryzyko zajścia w ciążę. 

Kolejnym pojęciem jest postmenopauza, czyli czas rozpoczynający się po ustaniu miesiączki. U kobiet po histerektomii, czyli usunięciu macicy, rozpoczęcie okresu pomenopauzalnego można rozpoznać dzięki badaniu poziomu hormonu folikulotropowego (FSH) we krwi, którego wysokie stężenie jest charakterystyczne dla kobiet w postmenopauzie. Takie badanie powinno się wykonać w 3.–7. dniu cyklu, a jeśli pacjentka już nie miesiączkuje, lekarz może zlecić badanie bez korelacji z cyklem miesiączkowym.

Jakie objawy daje menopauza?

Menopauza przebiega inaczej u każdej kobiety. Lekarze dzielą pacjentki na 3 równe grupy. Jedna z nich w ogóle nie zauważa objawów menopauzy, druga część ocenia ich nasilenie jako umiarkowane, a trzecia cierpi z powodu silnych objawów wypadowych, obniżających znacznie jakość życia.

Istnieje skala nazywana indeksem Kuppermana, która pozwala ocenić nasilenie objawów występujących podczas perimenopauzy. Uzyskanie wyniku co najmniej 30 punktów świadczy o ciężkim nasileniu objawów wypadowych. Granicą pomiędzy nasileniem lekkim a umiarkowanym jest 25. punkt skali, a wynik poniżej 20 punktów wyklucza występowanie objawów menopauzy.

Objawy okresu okołomenopauzalnego możemy podzielić na:

• naczyniowe, do których należą:

  • uderzenia gorąca, nadmierna potliwość i nocne poty,

  • zawroty i bóle głowy, 

  • wrażenie nierównego bicia serca, palpitacje,

• związane z obniżeniem jakości tkanki łącznej, w tym kostnej:

  • bóle stawów, osteoporoza,

  • męczliwość i ból mięśni,

  • pogorszenie elastyczności skóry, 

  • obniżone libido,

  • pogorszenie funkcji poznawczych, w tym osłabiona pamięć,

• wpływające na dobre samopoczucie:

  • obniżenie nastroju, a nawet depresja,

  • drażliwość, zmienność nastroju, 

  • problemy ze snem, bezsenność lub nadmierna senność,

  • lękliwość,

• zmieniające funkcjonowanie narządów płciowych:

  • suchość pochwy,

  • zanik, atrofia nabłonka pochwy, a w konsekwencji jego kruchość i wrażliwość na urazy,

  • dyspareunia, czyli odczuwanie bólu podczas stosunków płciowych,

• tycie, trudności w utrzymaniu stałej masy ciała, 

• zmęczenie i brak energii.

Przyczyny przedwczesnego klimakterium

Przedwczesna menopauza może być idiopatyczna, czyli pojawić się spontanicznie i nie mieć rozpoznawalnej przyczyny. Ewidentnymi przyczynami są: usunięcie jajników, stan po radioterapii i chemioterapii. Z przedwczesną menopauzą wiążą się zaburzenia pracy tarczycy i cukrzyca. 

Zauważono, że kobiety, które nigdy nie rodziły lub są po stymulacji owulacji w procesie leczenia niepłodności, wcześniej przechodzą menopauzę, ponieważ mają mniejszą rezerwę jajnikową. Ciąże wydłużają wiek przedmenopauzalny dzięki zahamowaniu owulacji podczas oczekiwania na potomka. Podobnie wpływa stosowanie antykoncepcji dwuskładnikowej, która również zapobiega owulacji. Takie działanie sprawia, że rezerwa jajnikowa wolniej się zmniejsza. Co ciekawe, u bliźniąt i u kobiet palących wcześniej dochodzi do menopauzy. 

Leczenie przedwczesnej menopauzy

Nawet te kobiety, którym nie dokuczają objawy fizyczne, mogą borykać się z problemami natury psychicznej i poczuciem istnienia presji, by pozostać wiecznie młodą w świecie kultu młodości.

Menopauzy nie da się leczyć, bo nie jest ona chorobą, jeśli występuje w odpowiednim wieku. Leczyć można natomiast objawy okołomenopauzalne. Odpowiednią metodę wybiera na wizycie lekarz ginekolog po zebraniu dokładnego wywiadu i zbadaniu pacjentki.

W wachlarzu możliwych metod leczenia znajduje się m.in. hormonalna terapia zastępcza (HTZ), uzupełniająca niedobory hormonalne i zmniejszająca nasilenie objawów z każdej grupy. Stosowanie naturalnych metod, w tym naparów z ziół na menopauzę i odpowiedniej diety w perimenopauzie, może znacząco poprawić Twoje samopoczucie. Psychoterapia poprawi jakość funkcjonowania, a leczenie przeciwdepresyjne inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) może dodatkowo zmniejszyć uczucie uderzeń gorąca. Zabiegi ginekologii estetycznej stosowane są w atrofii pochwy i by poprawić jej nawilżenie. W przypadku suchości pochwy można stosować globulki z estrogenami działającymi głównie miejscowo lub stosować lubrykanty podczas stosunków. Przy występowaniu objawów, które utrudniają współżycie, warto skonsultować się z seksuologiem.