Jak objawia się zaćma? Przyczyny, objawy, diagnostyka i metody leczenia zaćmy

Zaćma – co to jest?

Zaćma jest schorzeniem narządu wzroku, w którego przebiegu dochodzi do zmętnienia soczewki oka lub torebki jej otaczającej, które w warunkach prawidłowych pozostają przezroczyste. Prowadzi to do zaburzenia przenikania światła do siatkówki, a tym samym zaburzeń widzenia. Nieleczona zaćma jest przyczyną utratu wzroku, najczęściej u osób w wieku podeszłym, ale może dotyczyć też niemowląt, dzieci i osób dorosłych. Choroba dotyka nieco częściej kobiet niż mężczyzn. 

Powstawanie zaćmy jest zwykle długotrwałym procesem, który w początkowym stadium choroby nie zaburza widzenia i nie wpływa na jakość życia. Z czasem, szczególnie u osób po 40. roku życia, zmętnienie postępuje, prowadząc do pogorszenia wzroku. 

• Dowiedz się również, czym jest percepcja wzrokowa i jak można ją ćwiczyć.

Jakie mogą być przyczyny zaćmy?

Obok wad wzroku zaćma jest jedną z najczęstszych chorób narządu wzroku, wymagającą diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Zmętnienie soczewki oka lub torebki jej otaczającej może mieć wiele przyczyn, wśród których wyróżnia się:

• zaćmę wrodzoną – dotyczy jednego lub dwojga oczu; może mieć związek z zakażeniem wewnątrzmacicznym (m.in. wirusem różyczki), niedotlenieniem dziecka w trakcie życia płodowego, a nawet z zaburzeniami odżywienia u matki,

• zaćma starcza – najczęstsza przyczyna zaćmy, związana z zaawansowanym wiekiem pacjenta,

• uraz oka – najczęstsza przyczyna zaćmy u młodych osób dorosłych, zwykle dotycząca jednego oka; może być spowodowana urazem mechanicznym, promieniowaniem ultrafioletowym (prowadzi ono do odklejenia przedniej części torebki soczewki), promieniowaniem jonizującym, oparzeniem chemicznym, a w rzadkich przypadkach również porażeniem prądem,

• choroby ogólnoustrojowe – przyczyną zaćmy może być neurofibromatoza typu 2. czy atopowe zapalenie skóry,

• choroby układu wewnątrzwydzielniczego – cukrzyca, niedoczynność przytarczyc, niedoczynność tarczycy,

• schorzenia narządu wzroku – m.in. wysoka krótkowzroczność i jaskra,

• stosowane leki (m.in. sterydowe),

• niedożywienie i stosowanie diety ubogiej w witaminy i antyoksydanty,

• nadużywanie alkoholu i palenie tytoniu.

Osoby obciążone powyższymi czynnikami ryzyka wystąpienia zaćmy powinny regularnie zgłaszać się na kontrolne badania okulistyczne.

Zaćma – jakie są jej objawy?

Do najczęstszych objawów zaćmy, będących zwykle powodem zgłoszenia się chorego do lekarza, należą dwojenie się, rozmazywanie lub zniekształcenie widzianego obrazu. Dolegliwości pojawiają się u większości pacjentów stopniowo, z czasem ulegają nasileniu. Mogą dotyczyć jednego lub dwojga oczu i, co istotne, nie towarzyszy im uczucie bólu. Inne symptomy zaćmy obejmują nadwrażliwość na silne światło (np. słoneczne), zaburzenia widzenia kolorów (może pojawić się „zażółcenie” widzianych przedmiotów) oraz wrażenie widzenia kolorowej otoczki wokół źródeł światła.

Podczas badania okulistycznego lekarz może zauważyć częściowe (zwykle obwodowe) lub całkowite zmętnienie soczewki, które może mieć różną morfologię w zależności od przyczyny schorzenia (np. zmętnienie przypominające płatki śniegu u pacjentów z cukrzycą).

Diagnostyka i metody leczenia zaćmy

Każde zaburzenie widzenia należy zgłosić lekarzowi, który po szczegółowym badaniu podmiotowym (wywiad lekarski) i przedmiotowym (badanie fizykalne) może zdecydować o skierowaniu pacjenta na badanie okulistyczne. Przed wizytą u specjalisty warto skompletować całą swoją dokumentację medyczną, w tym wyniki poprzednich badań okulistycznych, oraz przygotować listę stosowanych aktualnie leków.

W trakcie badania okulistycznego lekarz oceni m.in. ostrość wzroku (przy pomocy tablicy Snellena, z której pacjent odczytuje litery lub cyfry), kształt i czynność źrenic, wygląd spojówek, tęczówki, rogówki, siatkówki i twardówki, komorę przednią oka (płytka komora przednia utrudnia leczenie operacyjne zaćmy), wygląd i przezierność soczewki. Okulista zmierzy również ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz oceni pole widzenia, a w przypadku podejrzenia odklejenia siatkówki może wykonać USG oka.

Na czym polega leczenie zaćmy?

Dostępne metody leczenia obejmują leczenie farmakologiczne (krople rozszerzające źrenice), stosowanie okularów refrakcyjnych, a w razie konieczności leczenie operacyjne. Bardzo istotne jest odpowiednie leczenie chorób towarzyszących, np. właściwa kontrola glikemii u pacjentów z cukrzycą. Leczenie chirurgiczne zaćmy polega najczęściej na usunięciu soczewki oka oraz implantacji soczewki sztucznej.

Dieta a ryzyko wystąpienia zaćmy

Ciągle prowadzone są badania naukowe mające na celu ustalenie, jak poprawić wzrok u osób z zaburzeniami widzenia oraz jakie witaminy na wzrok warto stosować. Aktualnie eksperci uważa się, że ryzyko wystąpienia zaćmy można zmniejszyć poprzez stosowanie diety o optymalnej zawartości witamin C, E i luteiny oraz codzienne przyjmowanie wielowitaminowych suplementów diety. Badacze podkreślają natomiast, że aby potwierdzić te założenia, konieczne jest przeprowadzenie długofalowych badań klinicznych.